De dag startte in en rondom Kortrijk met excursies naar inspirerende voorbeelden. Michel Gonzaga (Velt, Growing a Meal) toonde eetbare plekken in de stad: een samentuin, fruitbomen in het park, een geheime plek met kruiden. Niet enkel mensen hebben behoefte aan zo’n voedingsbronnen, ook voor vogels en insecten is het een rijkdom. Michel leerde ons met een andere blik naar de stad kijken. De andere locaties rondom Kortrijk toonden de diversiteit aan mogelijkheden voor agro-ecologische landbouw als bedrijfsmodel: een bioboerderij gerund door een familie bij Kiemkracht, een educatieve zelfpluktuin bij 't Goed ter Heule, een multidisciplinaire hoeve bij de Heerlijkheid van Heule.

© Tim Buhck

   
© Tim Buhck

Na de lunch op De Heerlijkheid van Heule nam Dirk Holemans van Oikos het woord. Met rake anekdotes en geleid door de wijze woorden van Vandana Shiva zette hij uiteen hoe de agro-ecologische denkwijze een antwoord is op het huidige westerse denken, dat een hiërarchisch denken is vol dualismen (zoals man boven vrouw, mens boven natuur, reden boven emotie). Via agro-ecologie kiezen we voor een wereldbeeld van zorg, waarin we erkennen hoe kwetsbaar we zijn.

Lien Vrijders van klimaatboerderij Grassroots vulde de keynote aan met haar persoonlijke verhaal over de keuze voor agro-ecologische landbouw. Net als Dirk beklemtoonde ze dat de mens als soort deel uitmaakt van de natuur, en daar dus niet bovenstaat. Maar we kunnen wel een ‘sleutelsoort’ zijn, legde ze uit, en het herstel van het ecosysteem versnellen. Voor haar is regeneratieve of herstellende landbouw dan ook het pad om te kiezen. De agro-ecologische denkwijze, die oude en nieuwe, westerse en niet-westerse denkwijzen met elkaar verbindt, en de beweging die die denkwijze uitdraagt, geeft haar energie om te werken aan een ander voedselsysteem.   

Dirk Holemans en Lien Vrijders door © Tim Buhck

We streamden de voordrachten van Dirk en Lien live naar kunstencentrum BUDA, waar het festival in de namiddag zou plaatsvinden. Je kan hem hier bekijken.

Na die verbindende keynote kozen de deelnemers tussen theater of de workshops ‘Een buurt om van te smullen’ of ‘Een eerlijke transitie’. Acteurs Barbara T’Jonck en Mats Vandroogenbroeck brachten het stuk 'Boerenpsalm' van Martha Balthazar. Het duo vertolkte diverse stemmen binnen het landbouwdebat: boeren, politici, wetenschappers, vertegenwoordigers van de Boerenbond lieten van zich horen, met verhitte discussies tot gevolg. Het publiek lachte en knikte instemmend door de herkenbaarheid van de standpunten.  

© Tim Buhck

In de workshop ‘Een eerlijke transitie’ nam Reset.Vlaanderen het voortouw om het sociale aspect van de agro-ecologische transitie te belichten. Landbouwer Brecht (Atelier Groot Eiland) getuigde met een zwaar verhaal dat de kritieke toestand van boeren en boerinnen in Vlaanderen illustreerde. Andere deelnemers bespraken mogelijke uitwegen voor de crisis, onder andere uit het boek ‘Tot de bodem. De toekomst van landbouw in Vlaanderen’ van Denktank Minerva, de KU Leuven en Knack. 

© Tim Buhck

Om vier uur kwam iedereen samen in de foyer, ook de deelnemers die de bus of fiets namen van De Heerlijkheid van Heule. Koffie en informele gesprekken, ook dat maakt een beweging. Voor de tweede workshopronde waren er maar liefst zes uiteenlopende keuzes (klik hier). In ‘Dekoloniseer het voedselsysteem’ probeerde kunstenaar Oscar Cassamajor de ruim dertig neuzen in één richting te krijgen: hoe kunnen we dekoloniseren, niet met abstracte begrippen, maar met werkwoorden? Deze oefening in een zo diverse groep bleek uitdagend. Divers was de groep qua professionele achtergrond, maar op de begeleider na bestond de kring uit witte mensen. Ook dat is dekolonisatie: meer diversiteit in het debat over de agro-ecologische transitie. De deelnemers gaven hun ideeën om dit in de toekomst beter aan te pakken.

Workshop 'Dekoloniseer het voedselsysteem' begeleid door o.m. Oscar Cassamajor en Joost Dessein © Tim Buhck

Zoveel discussies, plannen en bedenkingen maakten dat de grote groep die voor de slotrede plaatsnam in de grote zaal van BUDA het hoofd nog vol had. Gelukkig brachten Barbara Van Dyck (Coventry University) en Lien Vrijders (Grassroots) hun boodschap met een luchtige insteek. Ze filosofeerden over wat een ecologie van verandering inhoudt, waar alle aanwezigen van het festival en vele anderen wereldwijd aan meewerken. Zo’n ecologie vraagt uiteenlopende technieken, zoals een festival, een coöperatieve boerderij, een denktank, of een voedselbos. Met een beweging als Voedsel Anders kunnen we die losse voorbeelden samenbrengen tot een som die meer is dan de delen. Een mooi citaat uit de voordracht van Lien Vrijders: 

"Het oude bos wordt verstoord en vervangen door de ondergroei. Door de begraven zadenbank die zich heeft voorbereid op dit moment van transformatie en vernieuwing. Er ontstaan een compleet nieuw ecosysteem om te vervangen wat niet meer werkt in een veranderende wereld. Jullie zijn die ondergroei, en Kiemkracht is een perfect gekozen naam daarvoor. Gezaaid door die vele denkers en doeners die de zadenbank vullen met allerlei soorten zodat wanneer het bladerdak sneuvelt – wat ongetwijfeld gaat gebeuren – er al een nieuwe wereld opkomt. Nieuw, maar ook oud, met een juiste relatie tussen land en mens."

Lien Vrijders en Barbara Van Dyck door © Tim Buhck

Een festival als Kiemkracht vergroot de agro-ecologische beweging en maakt haar sterker. De weg naar een duurzaam voedselsysteem is nog lang, maar we leggen hem samen af.

Ook deel worden van de beweging Voedsel Anders? Dat kan door je hier in te schrijven.