Voedselsystemen wereldwijd - Toenemende vleesconsumptie en urbanisatie

De afgelopen decennia was wereldwijd een verandering in voedingsgewoonten waar te nemen waarbij alsmaar meer vlees en bewerkt voedsel wordt geconsumeerd. Oorzaak hiervan is de toenemende wereldwijde urbanisatie waarbij mensen steeds minder vaak hun voedsel zelf telen en zo afhankelijk worden van voedingsmarkten en bereid voedsel on the go.

Het huidige voedselsysteem wordt gekenmerkt door een grote afhankelijkheid van een beperkte variatie aan gewassen en vee, wat resulteert in een beperkte variatie in het voedingspatroon. De productie van dit voedsel heeft de aarde, lucht en watersystemen vervuild, terwijl landbouw- en wilde biodiversiteit achteruit gingen. Bossen gingen verloren aan landbouwgrond voor de reusachtige industriële teelt van deze monoculturen.

Bijna de helft van de calorieën die geconsumeerd worden door mensen zijn van slechts vier verschillende gewassen afkomstig: tarwe, rijst, suiker en maïs.

Fruit en groenten staan amper op het menu in de meeste regio’s. Dit zorgt ervoor dat er enerzijds bijna 2 miljard mensen overvoed zijn, en anderzijds ongeveer hetzelfde aantal mensen onvoldoende toegang hebben tot voedsel of te kampen hebben met een tekort aan voedingsstoffen ten gevolge van de lage voedingswaarde.

Rol van kleinschalige familiale landbouw - Nood aan een agro-ecologische transitie

Kleinschalige boeren zorgen voor 30% van de voedselproductie op de wereld (FAO). Er is een grote variatie aan gewassen en vee dat geteeld wordt, en de productie verloopt er veelal op een ecologische manier waarbij de landbouwbiodiversiteit beschermd wordt.

De verandering van de geïndustrialiseerde voedselsystemen moet leiden tot oplossingen voor de nutritionele uitdagingen zoals overconsumptie en ondervoeding, en zal tegelijkertijd de vernietiging van het milieu moeten herstellen. We moeten manieren vinden om een grotere diversiteit aan voedzame voeding duurzaam te produceren. En dit via principes die bodems, landschappen, lucht en watersystemen herstellen.

Naar de top

Op bomen gebaseerde voedselsystemen?

Terry Sunderland (UBC): 'Op bomen gebaseerde voedselsystemen produceren fruit rijk aan voedingsstoffen, noten en bladeren die bijdragen aan gezonde en gevarieerde voeding zowel in de regio’s waar ze groeien als in regio’s op een grotere afstand'.

Meer dan de helft van het fruit en de noten die wereldwijd worden gegeten, groeien aan bomen. Desondanks wordt maar weinig wetenschappelijk onderzoek en weinig investeringen gedaan naar het verhogen van de productiviteit van deze 'op bomen gebaseerde voedselsystemen' in vergelijking met de hoofdgewassen zoals maïs, tarwe en rijst die grote investeringen en fondsen krijgen van zowel private als publieke sectoren.

Op bomen gebaseerde voedselsystemen dragen bij aan landbouw, omdat ze een geschikte habitat creëren voor bestuivers (oa bijen), bijdragen aan waterregulatie, koolstofopslag, verrijking van de bodem, tegengaan van erosie en overstromingen.

Zowel natuurlijke bossen als de meer gestuurde boslandbouwsystemen vormen noodzakelijke componenten van voedselsystemen, die op een duurzame manier ingezet worden en dus niet uitgebuit worden zoals in het huidige voedselsysteem dat leidt tot ontbossing en achteruitgang van biodiversiteit.

Debat over het belang van bomen in India, Brazilië en Burkina Faso

Het debat ging over hoe ‘op bomen gebaseerde’ systemen tot een verandering kunnen leiden richting gezonde voeding voor mens en aarde. Het is nodig om deze systemen de komende jaren meer aandacht te geven.

De heer Phrang Roy, van het 'Indigenous Partnership for Agrobiodiversity and Food Sovereignty' getuigde over het traditionele voedselsysteem van inheemse volkeren in India, dat op een respectvolle en harmonieuze manier omgaat met de natuur, en waar geen voedselonzekerheid bestaat. Het is interessant om uit te zoeken hoe deze inheemse kennis rond voedselzekerheid andere voedselsystemen duurzamer kan maken.

Mevrouw Ana Margardia Castro Euler uit Brazilië ijvert voor het grootschaliger gebruik en de eerlijke vermarkting van de lokale vrucht 'açai' (zie afbeelding Wikipedia) in het Amazone gebied. Er is veel potentieel om dit zeer voedzame fruit te exporteren en zo een extra inkomen voor de lokale bevolking te garanderen.

Landenvertegenwoordiger voor Solidagro in Burkina Faso, Alain Traoré, getuigde over het herstel van gronden door lokale fruitbomen aan te planten, en door struiken en kleine gewassen die zich herstellen te beschermen. Het gebruik van chemische meststoffen en pesticiden zijn uit den boze, er bestaan ecologische, natuurvriendelijke alternatieven. In de Sahel is helaas weinig water voorhanden, maar wanneer bomen fruit, noten en bladeren voortbrengen die gegeten kunnen worden, zijn mensen gemotiveerd om de bomen goed te verzorgen.

UNFSS - een maat voor niets?

Ondanks de gebrekkige ruimte die de VN-voedseltop voor mensenrechten biedt en het asymmetrisch besluitvormingsproces zien we bij Solidagro, de voorbereidingen en het proces vooral als een show casing van goede praktijken omtrent voedselbeleid. De VN-voedseltop vindt plaats op 23 september en zal hoogstwaarschijnlijk enkel leiden tot intentieverklaringen van overheden. Schoolvoedingsprogramma’s, betere infrastructuur voor territoriale markten, versterken van de informele mark, enz. zijn allemaal beloftes die we kunnen verwachten. De speciale rapporteur Recht op Voedsel Michael Fakhri, windt er echter geen doekjes om, hij raadt af om de VN-voedseltop verder als platform te blijven gebruiken voor structurele veranderingen van onze huidige voedselsystemen.

Naar de top

Auteur: Lien Verstraete, medewerker programmabeheer West-Afrika