UPDATE 13/11/2019

Toen afgelopen vrijdag na weken van protest een groot deel van de politie zich tegen president Evo Morales keerde en zondag het voorlopige rapport verscheen van de OEA (Organisatie van Amerikaanse Staten) waaruit verkiezingsfraude bleek, was er geen houden meer aan. Morales en de vicepresident Garcia Linera maakten zondagmiddag met een videoboodschap bekend dat ze beiden hun functie neerleggen, ook op aanraden van het leger.

In de afscheidsboodschap sprak Evo Morales van een staatsgreep. Dat heeft belangrijke gevolgen voor de manier waarop de aanhangers van Morales met het aftreden omgaan. Solidagro werkt in de rurale gebieden van Cochabamba waar de boeren-en boerinnenorganisaties trouwe aanhangers zijn van Evo Morales. Hoewel er ook verdeeldheid is, voelen veel boeren- en boerinnenleiders dat hen onrecht is aangedaan vanwege deze “staatgreep”. Niemand heeft het daar over verkiezingsfraude...

Voorheen had Nubia, de veldwerkster van de partnerorganisatie INCCA, bijna permanent contact met de boerenleiders/sters van Tiraque en de gemeentelijke overheid, dit contact is nu afgesneden.

Nubia: “in Tiraque willen ze voorkomen dat informatie uitlekt naar de stad, voor hen is het oorlog nu”. Edgar, de landbouwkundige van INCCA, vertelt: “voor deze week zijn activiteiten gepland in het dorp Virvini. We gaan nog wat meer informatie inwinnen maar waarschijnlijk is het te riskant om te gaan. Radicale boerenleiders kunnen zich tegen ons keren”. 

Maar er zijn ook andere geluiden uit Tiraque, een boerenleider was blij verrast toen ik hem opbelde om te vragen hoe het ging. Hij had eigenlijk niet verwacht dat Solidagro nog wilde samenwerken, en somde gelijk een reeks activiteiten op om de landbouwproductie te verbeteren in zijn dorp. Hoewel er natuurlijk lichtpuntjes zijn blijft het een zorgelijke situatie.

Christiane Tuijtelaars, oud medewerkster van Solidagro en woonachtig in de buurt van Cochabamba, deelt deze zorgen. Ik vroeg haar wat de gevolgen kunnen zijn van het aftreden van Evo Morales voor de toekomst van de basisorganisaties op het platteland.

“Het is nu nog te vroeg om daarover iets te kunnen zeggen, er is nog veel onduidelijkheid over hoe het nu verder moet met Bolivia ”. Christiane gaf aan dat het niet persé alleen negatief hoeft te zijn: ”de agenda van veel boerinnenorganisaties was de afgelopen jaren bijna uitsluitend partijpolitiek, er werd helemaal niet meer gewerkt aan de ontwikkeling van de boerinnen zelf”.

Wanneer de Wetgevende Vergadering in Bolivia het aftreden van Evo Morales ook formeel maakt, zullen de verschillende partijen snel nieuwe verkiezingen uitschrijven. Op dit moment is overigens niet duidelijk of Morales, die inmiddels politiek asiel heeft gekregen in Mexico, daaraan mee kan doen. Hopelijk zien alle bevolkingsgroepen in Bolivia zich uiteindelijk vertegenwoordigd in de nationale politiek, zodat de rust weer terug kan keren.

In de tussentijd is het voor Solidagro en haar partners Aynisuyu, Agrecol en INCCA zaak om goed aan te voelen wat er precies speelt in de werkgebieden om waar mogelijk het werk met de boeren- en boerinnenorganisaties geleidelijk weer op te pakken.

UPDATE 4/11/2019

Inmiddels heeft de oppositie al twee weken het verkeer in de grote steden van Bolivia geblokkeerd. Als reactie mobiliseerde Evo Morales zijn basisorganisaties zoals cocaboeren en mijnwerkers om deze blokkades uit de weg te ruimen. Gewelddadige confrontaties tussen beide kampen hebben inmiddels tot twee doden en vele gewonden geleid.

Evo Morales legde de afgelopen week vaak de nadruk op de stem van het volk, waarmee hij doelt op de boeren en inheemse bevolking die hem steunen. De mensen in de stad schaarde hij bij de oppositie die hij van racisme beschuldigt. Door het uit de hand gelopen conflict is er nog maar weinig ruimte voor nuance. Het is stad tegen platteland, inheemse bevolking tegen de blanken, armen tegen rijken. Het is een grote uitdaging voor de partners en Solidagro om zich staande te houden in deze sterk gepolariseerde context.

Solidagro werkt met INCCA in de gemeente Tiraque aan de promotie van agro-ecologische modellen en wetgeving voor de bescherming van waterbronnen. Maar de aanwezigheid van het personeel van INCCA is momenteel bijna onmogelijk geworden. De afgelopen dagen is een deel van de boerenleiders behoorlijk geradicaliseerd. De aanleiding is dat de oppositie nu nieuwe verkiezingen eist en zelfs direct aftreden van Evo Morales.

Nubia Sarmiento van INCCA was afgelopen zaterdag in Tiraque en voelde de grimmige sfeer: “Boerenleiders zijn boos op de mensen in de stad en spreken van een klassenstrijd. De boerenorganisatie heeft de opdracht gekregen om stoottroepen te vormen van boeren om de blokkades in de stad Cochabamba uit de weg te ruimen en het centrale plein in te nemen”.

Ook merkte Nubia argwaan van de boerenorganisaties richting INCCA en andere NGO’s (non-gouvernementele organisaties). Een boerenleider raadde INCCA aan om pas weer terug te komen als de situatie is afgekoeld.  Quintana, de Minister van het Presidentschap en een belangrijke adviseur van Evo Morales, beschuldigde afgelopen week de NGO’s van “een racistisch, gewelddadig en intolerant discours”. De radicale uitspraken van Minister Quintana bereikten natuurlijk ook de boerenorganisaties waarmee de partners van Solidagro samenwerken.

Agrecol werkt in het kader van het Solidagro programma met de gemeente Totora aan wetgeving voor de bescherming van waterbronnen. Ook Agrecol heeft bijna alle activiteiten op het terrein moeten opschorten.

German Jarro, de directeur van Agrecol is bezorgd: ”hopelijk lukt het om tot vreedzame oplossingen te komen maar de situatie in het land wordt juist steeds gecompliceerder”. In contact met de gemeenten en boerenorganisaties probeert Agrecol het politieke conflict zoveel mogelijk te vermijden. Ook boeren uit Totora gaan deze week naar Cochabamba om op te komen voor Evo Morales.

Het goede werk van afgelopen jaren met de gemeenten en boerenorganisaties is de afgelopen drie weken volledig naar de achtergrond verdwenen. Stad en platteland staan nu tegenover elkaar, wat helaas de goede relatie van onze partners met de lokale actoren ook dreigt te verstoren.

Voor deze week heeft de oppositie uit het laagland van Sant Cruz nog hardere maatregelen aangekondigd om Evo Morales tot aftreden te dwingen. Wordt vervolgd…

30/10/2019

Wat is er aan de hand?

Inmiddels heeft de beweging van Mesa al een week het verkeer in de grote steden van Bolivia geblokkeerd. Als reactie mobiliseerde Morales zijn basisorganisaties zoals cocaboeren en mijnwerkers om deze blokkades uit de weg te ruimen. Gewelddadige confrontaties tussen beide kampen hebben al tot vele gewonden geleid.

Evo Morales zette verder de boerenorganisaties in het land aan om door middel van nieuwe blokkades de grote steden af te snijden van de toevoer van levensmiddelen, zodat “de stem van de boeren wordt gerespecteerd”. Morales legde de afgelopen week vaak de nadruk op de stem van het volk, waarmee hij doelt op de boeren en inheemse bevolking die hem steunen. De mensen in de stad schaart hij bij de oppositie die hij van racisme beschuldigt.

Gevolgen programma Solidagro?

Inmiddels zijn de toegangswegen tot o.a. Cochabamba, waar Solidagro en haar partners zijn gezeteld, afgesneden. Een aantal van deze toegangswegen loopt door de Cono Sur regio waar Solidagro en haar partners het programma uitvoeren met de boerenorganisaties in het kader van het Recht op Voedsel en Water. Dezelfde boerenorganisaties sluiten nu wegen af met als gevolg dat de stad Cochabamba zonder voedsel dreigt te komen. Een verwarrende situatie…

Hoe gaan onze partners hiermee om?

Nubia Sarmiento, de veldwerkster van onze partner INCCA die met de boeren- en boerinnenorganisatie werkt aan de goedkeuring van een Wet voor de bescherming van waterbronnen vertelt:

“Tiraque is verdeeld, veel boeren willen de weg naar Cochabamba niet blokkeren omdat ze hiermee tegelijk hun eigen afzetmarkt kwijtraken. Maar de instructie komt van bovenaf dus heeft Tiraque besloten toch te blokkeren.” Ook is er meer diepgaande discussie binnen de basisorganisaties vertelt Nubia: ”er bestaat twijfel of het een goede keuze was om Evo te steunen als kandidaat in plaats van nieuw leiderschap te stimuleren”, maar “inmiddels is er geen weg meer terug”.    

Partnerorganisatie Aynisuyu werkt met de boeren-en boerinnenorganisatie in de afgelegen gemeente Vila Vila. Projectcoördinator Juan Carlos Sejas legt uit:

"De boeren van Vila Vila kregen ook de instructie om geen producten naar Cochabamba te brengen, maar zij hebben überhaupt geen overschotten voor de markt”. Juan Carlos was ook bezorgd: “twee veldwerkers zijn momenteel in Vila Vila maar kunnen niet terugkomen naar Cochabamba vanwege de wegblokkades”.

Waar gaat dit naartoe?

Er zijn vanzelfsprekend ook privézorgen bij het personeel van de partners en Solidagro over de situatie. Door het geweld heerst er angst om de straat op te gaan in Cochabamba en de bevolking slaat massaal voedsel in vanwege dreigende tekorten. Door het uit de hand gelopen conflict is er nog maar weinig ruimte voor nuance. Het is stad tegen platteland, inheemse bevolking tegen de blanken, armen tegen rijken.

Het is een grote uitdaging voor de partners en Solidagro om zich staande te houden in deze sterk polariserende context. Momenteel kan het personeel niet bij het kantoor komen en de wegen naar de werkgebieden zijn ook versperd. Solidagro hoopt natuurlijk snel het goede werk weer op te pakken waarbij onze partners op een gelijkwaardige basis samenwerken met de organisaties in de werkgebieden. En dat is volgens Nubia wederzijds:

”Eigenlijk willen de boerenorganisaties in Tiraque geen conflict met de stad omdat ze de samenwerking met de organisaties uit de stad juist zeer waarderen”.

Auteur: Jaap Op de Coul - landenvertegenwoordige van Solidagro vanuit Bolivia 

We blijven de situatie op de voet volgen en trachten bovenstaande tekst geregeld te actualiseren.