Het doel is om samen de kritieke situatie rond water in de gemeente te analyseren en om input te krijgen voor mogelijke oplossingen van alle betrokken actoren. Onder de 170 deelnemers van de top waren vertegenwoordigers van de boeren- en boerinnenorganisatie tot op dorpsniveau. 

Als resultaat van de top is afgesproken om participatief te werken aan een gemeentelijke strategie voor integraal waterbeheer, een instrument dat het waterbeer in Pasorapa richting moet geven voor de komende 10 jaar. Centraal in de strategie staan de toegang tot drinkwater, de toegang tot water voor het vee, de toegang tot irrigatiewater en de bescherming van waterbronnen en infiltratiegebieden.

Cinthia Avila, de algemeen secretaris van de gemeentelijke overheid en ex-burgemeester van Pasorapa geeft commentaar: "Er was veel betrokkenheid bij het proces van de bevolking, het was een groot succes dat alle boeren- en boerinnenleiders hebben deelgenomen, er zijn hoge verwachtingen over de resultaten die het gaat opleveren."

Als basis voor de strategie begon Agrecol in december 2019 een studie naar de actuele watersituatie in de gemeente. In iedere afdeling van de boerenorganisatie, die gemiddeld bestaat uit 6 dorpen, organiseerden ze workshops en terreinbezoeken waarbij alle 33 dorpen zijn gehoord. Daarnaast werd allerlei secundaire informatie, zoals bestaand gemeentebeleid, bestudeerd, en werden sleutelfiguren in de gemeente geïnterviewd. Nadat alle informatie was verwerkt, werd eind februari 2020 een kladversie van het document voorgelegd aan de lokale actoren.

Belang van analyse

Pasorapa is een uitgestrekte gemeente: met 2.362 km² meer dan elf keer zo groot als de gemeente Antwerpen (205 km²). Maar in tegenstelling tot Antwerpen (2.572 inwoners per km²) is Pasorapa met 7.284 inwoners zeer dunbevolkt (3 inwoners per km²) (Bron: Strategie voor Integrale Ontwikkeling Cono Sur, feb. 2020).

De studie geeft een gedetailleerde analyse van de watersituatie in de gemeente en de manier waarop de inwoners hun leven hebben ingericht rond de toegang tot water. Een belangrijk kenmerk van Pasorapa zijn de inheemse bossen en struiken die 62 % van de totale oppervlakte bestrijken. De elementen veeteelt, landbouw, bos en water zijn van vitaal belang voor het productiesysteem hier. In de koloniale tijd stond dit gebied bekend om haar goede grasland en talrijke drinkplaatsen voor het houden van vee.

De inwoners van Pasorapa geven aan dat dit de droogste jaren zijn in 50 jaar tijd. "Ik ben 52 jaar en heb de Toyotarivier nog nooit zo droog zien staan als in 2016", laat een veehouder weten. 

Maar het contrast met de huidige situatie is groot. Jaarlijks sterft vee in Pasorapa als gevolg van de droogte en roept de gemeente de noodtoestand uit. 2015, 2016, 2017 en 2019 waren zeer droge jaren met duizenden dode dieren, waarbij in sommige landbouwseizoenen tot 80% van de oogst van o.a. maïs verloren ging. De oorzaak is waarschijnlijk een combinatie van de gevolgen van de klimaatveranderingen en een gebrek aan overheidsbeleid voor het duurzaam beheer van de natuurlijke rijkdommen.

Verbeteren toegang tot water

De afgelopen decennia heeft de bevolking van Pasorapa het gebrek aan water opgevangen met verschillende strategieën voor het gebruik en het beheer van het water. De studie laat een complex systeem zien van waterbronnen die de dorpen gebruiken. In de gemeente zijn 345 waterbronnen, 1.570 artificiële lagunes, 8 kleine stuwmeren, 11 boorputten, 7 grote irrigatiesystemen en 2 drinkwatersystemen geïdentificeerd. Maar de studie maakt ook melding van een groot irrigatiesysteem in het dorp Aguada, dat gebouwd is met overheidssteun tot op nationaal niveau en momenteel niet functioneert omdat de waterbron is droog gevallen. 

In relatie tot het gebruik van het water: 54% van de waterbronnen worden gebruikt voor veeteelt, 24% voor irrigatie en 22% voor drinkwater. Ook de lagunes worden merendeels gebruikt voor het vee (87%) en in sommige gevallen voor irrigatie (11% ). De stuwmeren worden grotendeels gebruikt voor irrigatie. Opvallend is dat een groot gedeelte van het beschikbare water dus naar het vee gaat, dit geeft nog maar eens het belang van de veeteelt aan in Pasorapa.

Cinthia Avila: “Dit plan is een hulpmiddel dat we niet alleen op korte termijn gaan gebruiken, het is de fundering voor toekomstige werkzaamheden rond water. Met een wet zal dit plan gepromoveerd worden tot overheidsbeleid voor de lange termijn, dat nieuwe autoriteiten ook verbindt met de uitvoering ervan. Het feit dat iedereen participeert, dat het in samenspraak met de boerenorganisaties is ontstaan, geeft het de nodige legitimiteit. Al deze lokale actoren, de boeren- en boerinnenleiders, gaan van hun autoriteiten eisen dat de gemeente het plan uitvoert”.

Het document eindigt met een opsomming van de belangrijkste voorstellen van de boerenorganisaties voor de verbetering van de toegang tot water en de bescherming van de waterbronnen en infiltratiegebieden. Deze voorstellen vormen een belangrijke basis voor het formuleren van projecten en programma’s, waarvoor de gemeente financiering zal zoeken in het kader van de uitvoering van de strategie. De dorpen vragen bijvoorbeeld om de aanleg van drinkwaterplaatsen, de aanleg en uitbreiding van irrigatiesystemen, het onderhoud en de aanleg van kleine stuwdammen, de aanleg en het waterdicht maken van lagunes, het boren van nieuwe putten, de bouw en het herstel van watertanks, herbebossing en omheining van infiltratiegebieden, bescherming van waterbronnen tegen vervuiling en sensibilisering over de bescherming van het water.

Vertragende factor

Helaas heeft de gezondheidscrisis als gevolg van het coronavirus dit proces vertraagd. In de loop van 2020 hoopt de gemeente met steun van Agrecol een nieuwe watertop te organiseren om de finale versie van de strategie te presenteren, zodat de gemeente het daarna officieel tot overheidsbeleid kan promoveren.   

Dit project van Agrecol is onderdeel van een breder programma van Solidagro in de Boliviaanse regio Cono Sur (departement Cochabamba). Het doel van dit programma is om met de lokale bevolking agro-ecologische modellen te ontwikkelen en de lokale overheden te overtuigen deze te repliceren met overheidsfinanciering. De laatste jaren staat de bescherming van waterbronnen en infiltratiegebieden hoog op de agenda, als antwoord op de klimaatveranderingen.

Naar de top