Tijdens het publieksfestival Kiemkracht stond de webinar ‘De kracht van vrouwen: feminisme & agro-ecologie’ op het programma. In samenwerking met Solidagro en Broederlijk Delen kwamen verschillende sterke vrouwen aan het woord die aantonen hoe (eco)feminisme en agro-ecologie belangrijke raakvlakken hebben en hoe vrouwelijke energie  een belangrijke troef is op weg naar een ecologisch en sociaal landbouwmodel. We hielden een korte nabespreking met Fairouz Gazdallah, beleidsmedewerker bij Solidagro, die deze boeiende gesprekken heeft gemodereerd.

Een feministisch perspectief

Waarom moeten we agro-ecologie vanuit een feministisch perspectief bekijken? Fairouz: "De essentie van Solidagro ligt in het versterken van boer.inn.en en boer.inn.enorganisaties zodat zij zich beter kunnen wapenen tegen de klimaatverandering, tegen schendingen van hun mensenrechten… In bepaalde rurale gebieden in het globale zuiden is het vaak erg moeilijk om op het platteland te leven door een gebrek aan fatsoenlijke lonen, minimale arbeidsrechten en een zware werkdruk. Vrouwen worden hierdoor disproportioneel geraakt. Zo nemen ze bijvoorbeeld het hoofdaandeel van de voedselproductie op zich, maar toch zijn het vooral de mannen die de toegang tot grond controleren. Bovendien zijn vrouwen niet alleen actief in agro-ecologische initiatieven, maar hebben ze vaak ook nog ander onbetaald werk en zorgen ze voor hun kinderen."

"Een agro-ecologische landbouw streeft naar een landbouw met positieve impact, op economisch, ecologisch en vooral sociaal vlak. We streven naar de verduurzaming van het hele voedselsysteem: vanaf de voedselproductie, over de verdeling van ons voedsel tot de toegang tot voedsel. Als we het hebben over sociale duurzaamheid, moet gendergelijkheid dus noodgedwongen ook deel uitmaken van onze agro-ecologische projecten."

"Via een agro-ecologische kijk op ons landbouwsysteem begrijpen we beter de samenhang tussen de natuur met haar fauna en flora en onze voedselproductie. En beseffen we dat alle levende wezens met elkaar verbonden zijn en deel uitmaken van één geheel. Ook het ecofeminisme stelt ons antropocentrisch voedselsysteem met de mens als centrale speler in vraag, en sluit hierbij naadloos aan bij de agro-ecologische beweging."

Band tussen mens en natuur

Gertrude Pswarayi-Jabson, landelijk coördinator van de participatory ecological landwise manager uit Zimbabwe vertelde hoe de vrouwen in haar gemeenschap vanuit hun traditie en rituelen de band met de natuur en met hun voedsel voeden. Wat kunnen wij hiervan leren?  

Fairouz: "Het kolonialisme en het patriarchaat heeft gezorgd voor de uitbuiting van de mens en een vervreemding van de mens tegenover de natuur. Dat is een realiteit die we niet kunnen negeren. De landbouw context van het Globale Noorden en het Globale Zuiden verschilt heel wat. Naar mijn mening is het dus belangrijker om ons af te vragen hoe we elkaar kunnen versterken in onze respectieve strijden tegen exploitatieve machtstructuren. Kiezen wij enkel voor een fair en ecologisch voedselsysteem, waar gendergelijkheid essentieel is, dan heeft dat sowieso ook een impact op het Globale Zuiden. We vermijden om producten te consumeren die het resultaat zijn van een voedselsysteem gebaseerd op uitbuiting en genderdiscriminatie, we werken aan initiatieven die empowerend zijn voor boerinnen in het Globale Zuiden, maar we komen ook op voor onze lokale boerinnen."

Gertrude: "Als mens kunnen we het leven niet beheersen, want we maken deel uit van het grotere ‘levensweb’ dat met respect en zorg behandeld moet worden. Door de tradities heen vonden we manieren om voedsel te produceren binnen deze filosofie. Door de wetten van de natuur te begrijpen leren we hoe we ons moeten verhouden tot het land, de rivieren, de bodems… en  stellen we regels en wetten op om onszelf te besturen. Niet om om de natuur te beheersen of te overheersen. Precies omdat we deel uitmaken van de natuur, maken we deel uit van dat complexe systeem.’ Vanuit deze visie zijn veel culturen in het globale zuiden geworteld.

Erkenning voor het werk van vrouwen

Fairouz: "Het gebrek aan maatschappelijke waardering voor het onbetaald werk dat boerinnen verrichten, wat naar voor kwam uit de gesprekken, zal me altijd bijblijven. Huishoudelijke en opvoedkundige rollen worden nog al te vaak bij vrouwen geparkeerd, zonder dat zij hiervoor erkenning krijgen. Ook op het land nemen vrouwen cruciale taken op zich, maar ze worden daar veel te weinig voor vergoed. Willen we dat werk meer erkennen en waarderen, dan dringt een grondige reflectie omtrent een eerlijke verdeling van dat werk zich op. . Het is de uitdaging om  er een collectieve verantwoordelijkheid van te maken, die niet uitsluitend voor de rekening van vrouwen is."

"In Europa is de samenleving individualistischer geworden, wat er voor zorgt dat boerinnen minder kunnen terugvallen op een netwerk om elkaar te ondersteunen. In Senegal organiseren de vrouwen zich om collectief werk te verrichten, zaadbanken bij te houden, samen te koken, de zorg voor de kinderen te verdelen. Op die manier sparen ze tijd om zaden te bewaren, het veld te bewerken, dieren te verzorgen of voedsel te verwerken, zonder dat ze hun arbeidstijd hoeven te verlengen."

Antoinette Simonart, Belgische bioboerin in opleiding: "Voor het zeer diverse takenpakket van vrouwen in de landbouw bestaat er geen allesomvattend of voldoende juridisch statuut: boerinnen nemen vaak een hele resem rollen op, als werkster in de stallen of op het veld, als administratief verantwoordelijke, als (mede-) zaakvoerster, als partner, moeder, familielid, beheerster van het huishouden…"

Op dit raakvlak treffen agro-ecologie en feminisme elkaar. Beide bewegingen kunnen elkaar versterken door de krachten van vrouwen in de landbouw meer zichtbaar te maken en de vrouwenrechten en de vraag naar erkenning voor hun werk op de maatschappelijke agenda te plaatsen.

Herbekijk hier het webinar 'De kracht van vrouwen: feminisme en agro-ecologie' tijdens het Festival Kiemkracht, het jaarlijks publieksfestival van Velt en Voedsel Anders.

Naar de top