Covid-19 en de Filipijnen

30 januari, een eerste persoon test positief op Covid-19 in de Filipijnen. 1 februari, een tweede persoon sterft aan de gevolgen van het virus. Op 9 maart wordt een noodtoestand afgekondigd, op 15 en 16 maart volgen quarantainemaatregelen voor Manilla en bij uitbreiding het volledige eiland Luzon. Andere gebieden worden door lokale overheden al dan niet in quarantaine geplaatst afhankelijk van bevestigde besmettingen.

De officiële Filipijnse cijfers kan je hier terugvinden, met een dagelijkse update via Facebook om 16u plaatselijke tijd (d.i. 10u Belgische tijd).

Lees ook: Hoe gaat het in ... Senegal (10/04)

Een gesprek met onze partners leert ons over de president zijn 'speciale bevoegdheden’, hoe solidariteit en gewelddadigheid hand in hand aanwezig zijn in de samenleving, en hoe het echte gevaar, groter dan Covid-19, sluipende honger en een wankelend gezondheidssysteem is.

“Waarom geen medische oplossing voor een medische crisis? Waarom krijgen militairen en politie meer macht? Waarom strenge quarantaine met legio checkpunten die handel sterk bemoeilijken? Waarom niet maximaal inzetten op bescherming van gezondheidswerkers? Waar blijft de overheidssteun rond voedselvoorziening en levensonderhoud?”

Mr. de president, wat doet u?

Het geloof in president Duterte is bijzonder fragiel, wanneer hij het volk toespreekt komen meer vragen dan antwoorden boven. Hij is alvast geen lichtend voorbeeld van vertrouwen, eerder een mikpunt van spot op sociale media na zijn uitspraak over hoe hij het virus zou ‘terugslaan’.

Desondanks ontving de president op 24 maart speciale bevoegdheden (emergency powers) van het Filipijnse parlement om Covid-19 te bevechten. Hij kreeg bijvoorbeeld de leiding over privéziekenhuizen en bedrijven, en mag daardoor keuzes maken over o.a. patiëntenvervoer en bedrijven opleggen de aanmaak van medische middelen voorrang te geven. Hij kan eveneens overheidsfondsen herschikken. Tot op heden bleef het bij de belofte om deze fondsen toe te wijzen aan Covid-19 maatregelen, het blijft nog even wachten op de concrete effecten hiervan.

Kritische stemmen uit progressieve kringen plaatsen vraagtekens bij de nieuwe bevoegdheden die president Duterte ontving. Zij vrezen voor misbruik en corruptie.

Opvallend is om te zien dat politici en mensen met invloed privileges krijgen bij toegang tot testen en medische bijstand, ondanks dat ze zich vaak niet aan de opgelegde quarantaineprotocollen houden.

“Huiveringwekkende verhalen van misbruik bereiken ons: overtreders van de regels worden door de militairen en politie in hondenkooien opgesloten, ontvangen een flink pak rammel of worden gedwongen om in de middagzon te zitten.”

De arme stakkers van de crisis

De ‘gewone’ mens is, nu al, duidelijk het grootste slachtoffer van deze crisis in de Filipijnen. Boeren ondervinden grote mobiliteitsproblemen: ze komen niet op tijd door de checkpunten heen om hun producten te verkopen op de markt, en bovendien wordt het zelfs moeilijk om al op hun velden zelf te geraken om hun producten te oogsten omdat daar sinds kort een speciale pas voor nodig is.

Daarnaast zijn 11 miljoen mensen werkzaam in de informele economie in Luzon. Zij rekenen elke dag op hun loon en hebben geen spaarreserves. Vele van hen zullen, uit economische redenen, terugkeren naar hun geboortedorpen omwille van de quarantainemaatregelen die grootsteden volledig platleggen.

Enkele lokale overheden komen tegemoet aan de basisbehoeften van deze armen (of proberen dit). Dit komt van hun lokale budgetten en wordt geschat niet heel erg lang houdbaar te zijn. Met spanning wordt dan ook gewacht op de overheidsfondsen die president Duterte zal toewijzen.

Er wordt geschat dat zeker 18 miljoen huishoudens nood zullen hebben aan voedsel.

De meeste groenten en fruit zijn dan wel lokaal geproduceerd, toch bestaat al enige vrees rond voldoende voedsel. Boeren raken niet meer op hun land of op de markt, voedselverwerkende fabrieken draaien op halve krachten omdat het openvaar vervoer stilligt en zodoende werkkrachten niet meer tot aan de fabriek raken, en sommige import valt stil: Thailand en Vietnam lieten bijvoorbeeld al een stop op export van rijst optekenen. Het is cynisch vast te stellen dat de Filipijnen sinds vorig jaar net meer inzetten op afhankelijkheid van rijstimport via de fel gecontesteerde nieuwe wet op de liberalisering van de rijstmarkt.

Een gezond en gevarieerd eetpatroon zit er voor vele Filipino's de komende weken niet in.

Gezondheidszorg

Het huidige Filipijnse gezondheidssysteem is niet voorbereid op een crisis van deze omvang. Nu al worden patiënten zonder zorg naar huis teruggestuurd wegens ‘overcapaciteit bereikt’. Bovendien is er een nijpend tekort aan persoonlijk beschermend materiaal voor gezondheidspersoneel. Reeds 12 dokters zijn overleden aan het virus, dit cijfer wordt verwacht nog te stijgen de komende periode. Ondanks de rode linten die je overal kan zien, vergelijkbaar met onze Belgische witte doeken, bestaat er ook een hardnekkig wantrouwen en zelfs discriminatie naar het gezondheidspersoneel.

“De angst neemt het soms over. Een verpleger werd, tijdens het winkelen, aangevallen met een zuur. Het zal potentieel zijn zicht aantasten. En waarom? Gewoon omdat hij een verpleger is en misschien het virus in zich draagt. Vreselijk en jammer genoeg niet het enige verhaal rond agressie naar gezondheidswerkers.”

Al jaren wordt het gezondheidssysteem in de Filipijnen verwaarloosd. In 2016 werd nog een tekort van 15 000 dokters opgetekend, daarbovenop zijn tussen 2016-2019 de gezondheidsbudgetten enkel geslonken. Bovendien zagen we in snel tempo privatisering van publieke ziekenhuizen. De overblijvende publieke ziekenhuizen kampen met personeelstekort en kunnen de instroom van zieken niet aan. Patiënten worden zonder onderzoek terug naar huis gestuurd met de boodschap ‘zelfquarantaine’.

“Er zijn problemen met de testkits. Mensen worden niet getest, sterven en pas na hun dood krijgt hun familie de duidelijkheid dat hun geliefde stierf aan Covid-19. De cijfers van de officiële instanties zijn dus vast en zeker niet de juiste cijfers.”

Sterke partners

Deze schrijnende toestanden doen onze partners echter niet stoppen. Zij werken, net als wij, van thuis uit. Grote mobilisaties werden uitgesteld, maar online campagnes met infografieken en petities vinden hun ingang. Hun grote vrees is dat deze crisis voor meer onderdrukking i.p.v. bescherming van het volk zal zorgen. De keuze om deze medische crisis militair aan te pakken, doet menig wenkbrauwen fronsen. Het nationale actieplan zal worden geleid door militairen en politie, zo werd door president Duterte, na het ontvangen van zijn speciale bevoegdheden, aangekondigd. Dit werkt enkel de vrees in de hand dat Covid-19 ‘het nieuwe terrorisme’ zal worden in de Filipijnen, een land dat toch al gekend staat voor hun twijfelachtig imago wanneer het gaat over het respecteren van de Universele Mensenrechten.

“In Mindanao zagen we in het verleden al dat de invoer van een krijgswet een verhoging van schendingen van mensenrechten met zich meebracht. Deze nieuwe maatregelen zouden wel eens ernstige gevolgen kunnen hebben voor de bevolking en hun vrijheden. Tal van aanvallen op de vrijheid van meningsuiting werden trouwens al gemeld. Sinds kort staat een gevangenisstraf op het verspreiden van ‘fake news’. Een vrouw vroeg op Facebook waarom haar regio geen hulpgoederen ontving (wat trouwens de waarheid was), maar de overheid arresteerde haar toch onder het mom van fake news.”

Voedseldonaties, persoonlijk beschermend materiaal voor gezondheidspersoneel, tijdelijk onderdak voor daklozen, informatiematerialen verspreiden, hotlines, groenten bezorgdiensten, onlinecampagnes en -protesten, … het zijn enkele bijzonder hoopgevende initiatieven genomen door individuele burgers, burgerorganisaties en onze partners.

“De bayanihan of de cultuur van elkaar helpen is het sprankeltje hoop dat we kunnen zien tijdens deze crisis. De mensen wachten niet alleen op hulp van de overheid, maar handelen nu zelfstandig om hun buren te helpen op welke manier dan ook.”

Zullen we vanavond eens klappen voor de gezondheidswerkers uit de Filipijnen? Solidagro wenst haar scherpzinnige partners in de Filipijnen veel moed en doorzettingsvermogen, een goede gezondheid en voldoende gezond voedsel voor iedereen!

UPDATE: Televisietoespraak 1 april

Op de ochtend van 2 april bereikte ons de spectaculaire uitspraken gedaan door president Duterte: 'shoot to kill' (schiet ze dood). De televisietoespraak kwam er na een incident in San Roque waar bewoners hadden opgeroepen tot noodhulpmiddelen. De politie maakte op een gewelddadige manier een einde aan deze noodkreet, alsook 21 mensen werden gearresteerd.

Het incident, inclusief de president zijn reactie achteraf, wordt sterk veroordeeld door progressieve groepen, alsook door onze partners. Een groot deel van de Filipino’s uitten hun woede over deze situatie ook via sociale media onder de #OustDuterteNOW.

Dit alles bevestigt, jammer genoeg, ons vermoeden dat Covid-19 als het 'nieuwe terrorisme' wordt gezien en behandeld, waardoor de grens van menselijkheid blijkt te vervagen.

Samen met onze partners streeft Solidagro naar duurzame voedselsystemen en landbouwpraktijken die veilig en gezond zijn. Agro-ecologie is het systeem dat we hierbij naar voren schuiven. Eet lokaal en seizoensgebonden is een van onze gouden tips. Lees hier meer over op www.solidagro.be

Auteur: Debby Deconinck, communicatiemedewerker Solidagro, na verscheidene gesprekken met partners in de Filipijnen.