De kleine gemeenschap van zo'n 200 burgers leeft al eeuwen van de landbouw, maar krijgt het steeds moeilijker. Door de heersende droogte en de stadsuitbreiding vanuit Sacaba kunnen ze minder zelfvoorzienend zijn en moeten hun eten meer dan vroeger kopen op de markt. Het overgrote deel van Bolivia doet aan conventionele landbouw, met chemische meststoffen en pesticiden. De groenten en het fruit die de bevolking op de markt koopt, zijn dan ook bespoten, wat op de lange termijn slecht is voor de gezondheid. Het dieet van de Suyku Pujio-gemeenschap was vroeger gebaseerd op zelfgekweekte maïs, waarmee ze mote, tortillas, pito en brood maakten, nu is ze afhankelijk van de markt voor een dieet op basis van rijst en scharrelkip.

In die context motiveerde CENDA negen gezinnen om hun productie duurzamer en agro-ecologisch aan te pakken. Vooral de moeders engageerden zich. Vóór het project waren hun teelten weinig divers. Ze bestonden uit maïs, aardappelen en bloemen (anjers, madeliefjes, sluierkruid) op open veld, al teelden enkele gezinnen ook al wel groenten. Door meer diverse gewassen te telen, is er meer afwisseling en minder kans op misoogsten.

Nadat eerst maar drie gezinnen enthousiast waren, sloten er nog zes gezinnen aan toen de resultaten zichtbaar werden. Ze begonnen kort na de start van het project al hun eigen zaden te produceren, om zo steeds meer te kunnen zaaien en autonoom groenten te kunnen kweken. Het kweken van eigen zaden is wereldwijd een belangrijk actiepunt voor voedselsoevereiniteit, denk maar aan onze andere samenwerkingen in Senegal of de Filipijnen.

"Wie mijn kool geproefd heeft, vond die lekkerder dan die op de markt. Een van mijn buren is zelf ook gestart met een moestuin." - Roxana Riguera Rocha

Roxana Riguera Rocha getuigt: “Met mijn moestuin gaat het goed. Ik koop niet van de markt en eet tomaten, paprika en broccoli uit mijn eigen tuin. Mijn kinderen nemen wat en wanneer ze willen. Het meeste gebruik ik en deel ik uit, maar de rapen heb ik verkocht omdat ze anders zouden bederven. De mensen die mijn kool geproefd hebben, vonden die lekkerder dan die op de markt. Een van hen is zelf ook gestart met een moestuin.”

Roxana Riguera Rocha toont haar productie van agro-ecologische groenten (Foto: Lidia Paz, 26/02/2022)

Een andere getuigenis komt van Remberto Terrazas Mejía: "Voor het project startte, irrigeerden we via veldoverstroming. Nu gebruiken we sproeiers en besparen we water. Met de nieuwe irrigatietechnologie kunnen we meer landoppervlak irrigeren. De training van CENDA heeft me verder geleerd groenten te telen bovenop mijn maïsteelt. Nu verbouw ik wortel, bolcourgette, kool, sla, radijs, raap en biet.

In de gemeenschap zijn we momenteel met 53 mensen die toegang hebben tot drinkwater. Zij kunnen de moestuinen onderhouden met dat water. De meesten van hen staan te popelen om deel te nemen."

Het perceel van Remberto Terrazas (zie boven) met diverse groenten en irrigatie door besproeiing
(Foto: Rodrigo Delgadillo, 15/09/2022)

In de praktijk

In het project van CENDA krijgen de landbouwers technisch advies en praktijkvoorbeelden van agro-ecologische methodes: diversificatie, gewasrotatie, gebruik van organische meststoffen (mest, biol, bokashi), gebruik van natuurlijke afweermiddelen (op basis van as, calciumsulfaat, tarwi of tabaksextract), beplanting volgens contourlijnen en hellingen, wateropvang in zelfgemaakte watertanks, productie van eigen zaden en de aanleg van voedselbossen met fruitbomen.

De gediversifieerde moestuin van Ana Isabel Soraya (Foto: Lidia Paz, 03/09/2022)

Als aanvulling op de moestuinpraktijk, volgden de gezinnen ook een opleiding over hoe ze hun producten kunnen verkopen en gecertifieerd krijgen als biologisch. CENDA werkte samen met AGRUCO (universiteit voor agro-ecologie in Cochabamba) en het Centro de Educación Permanente Jayhuayco om die cursus te ontwikkelen. De cursus van dit jaar liep af in juni 2023 en telde 33 deelnemers.

De inzet van de boeren en boerinnen is groot, want hun levens zijn nauw verweven met landbouw en natuur. Wij bij Solidagro zien deze kleine gemeenschap als een mooi voorbeeld voor andere boerenorganisaties en federaties in onze partnerlanden die de impact voelen van de klimaatverandering én van grotere spelers in de agro-industrie. Met een agro-ecologische insteek kunnen ze weerbaarder worden tegen die dreigende invloeden.

Met dank aan Boliviaans programmabeheerder Luca Aguilar Apaza voor de tekst en stagiair Carmel De Vos uit het Spaans.