Agro-ecologie als verzetsvorm in Palestina
19 dec 2023
Al decennialang beperken Israëlische soldaten de bewegingsvrijheid van de Palestijnen op Palestijns grondgebied. Zo’n geschiedenis van bezetting gaat altijd gepaard met verschillende vormen van verzet die streven naar een samenleving van gelijkheid, vrede en respect. Een van die verzetsbewegingen is agro-ecologie, waartoe we met Solidagro en onze partner Bisan en Palestinian Agroecological Forum een bijdrage leveren.
De kolonisatie van het Palestijnse voedselsysteem
Israël onderdrukt de autonomie van het Palestijnse voedselsysteem via haar apartheidsregime. De kolonisten blokkeren de toegang tot landbouwgrond door muren te bouwen en grenzen te creëren. Ze verdelen de Westelijke Jordaanoever en Gaza in zones, een strategie om de maatschappij te ontwrichten door haar te fragmenteren. Landbouwers wonen soms in een andere zone dan waar hun grond ligt, en sinds de escalatie van het geweld op 7 oktober mogen ze niet meer van de ene naar de andere zone. Ze zijn dus hun inkomen kwijt. In Gaza bevindt meer dan een derde van de landbouwgrond zich in no-go-zones langs de noordelijke en oostelijke grenzen waar vroeger het meeste fruit en graan geteeld werd.[1]
Bovendien zijn veel boeren in het bezette Palestina afhankelijk geworden van geïmporteerde synthetische meststoffen en pesticiden. Zo proberen ze hun productie te verhogen om te kunnen concurreren met de sterk gesubsidieerde Israëlische voedselimport. Maar de meststoffen verhogen ook de kosten van lokale productie en ondermijnen de bodembiologie en het vermogen ervan om vocht en vruchtbaarheid vast te houden. Nitraatuitspoeling is een belangrijke bron van grondwaterverontreiniging geworden.[2]
“Onze voedselsystemen worden systematisch vernietigd door de Israëlische bezetting. Het leger annexeert Palestijnse gronden en beperkt onze toegang tot cruciale hulpbronnen voor de landbouw.”
- Ubai Al-Aboudi (coördinator Bisan)
Israël versterkt die vervuiling, onder meer door op de Westelijke Jordaanoever agrochemische fabrieken te openen die internationaal verboden pesticiden en herbiciden produceren. Het productie-afval dumpen ze in het water en land. Een van deze fabrieken is het bedrijf Geshuri dat actief is in Tulkarm, een stad in de Westelijke Jordaanoever.[3] Ook sproeit Israël onaangekondigd herbiciden vanuit de lucht op het land van de Palestijnen tijdens belangrijke oogstmomenten.[4]
De fragmentatie van Palestina door Israël. Wie van het ene naar het andere gebied wil, moet meerdere checkpoints voorbij.
In 2022 doet nog maar 4% van de vrouwen aan landbouw, tegenover 36% vijftien jaar eerder.
Er vonden sinds de start van de bezetting werden 657 landbouwgronden overgenomen of verwoest door het Israëlische leger.
Emancipatie door agro-ecologie
De Palestijnse agro-ecologische beweging is een verzetsvorm waarbij autonomie in de voedselproductie centraal staat. We staan er amper bij stil, maar wat we eten en waar het vandaan komt, is een deel van onze identiteit en daarover kunnen beslissen is een mensenrecht. De inzet van de agro-ecologische beweging is meer dan autonomie in de landbouw, het gaat ook om het terugwinnen van de Palestijnse identiteit waar die gestolen is en het beschermen van die identiteit waar die bedreigd wordt. Landbouwers doen dat onder meer door eigen zaden te telen en tuinen aan te leggen waar groenten en fruit kan worden geteeld zonder synthetische mest of pesticiden.
Terrein van het Palestinian Agroecological Forum (PAF) in maart 2023. Foto © Saad Dagher, coördinator van het PAF.
Ook boomplantacties zijn voor Palestijnen een vorm van agro-ecologie en verzet tegen de grootschalige ontworteling van hun inheemse bomen. Als deel van de strategie om Palestina afhankelijk te maken van Israëlische voedselimport, voert Israël namelijk een systemische aanval uit op onder meer olijfbomen. Ze doen dit onder het mom van ‘ontwikkeling’, maar in feite is ontbossing een instrument voor de kolonisatie van het gebied. Zodra de Palestijnse bomen ontworteld zijn, vervalst Israël oude wetgeving rond grondbezit om zo braakliggende grond in te nemen en er nederzettingen op te bouwen. Naast een impact op de toegang tot grond en voedsel voor de Palestijnse burgers, verliest ook hun vee door de ontbossingen zijn voornaamste voedselbron.
Voedselbomen planten is voor Palestijnen een vorm van agro-ecologie en verzet tegen de grootschalige ontworteling van hun inheemse bomen
Olijfbomen zijn de bron van inkomsten van zo’n 100.000 Palestijnse gezinnen. In totaal bedraagt de jaarlijkse brutowaarde van de olijvenoogst maar liefst 220 miljoen dollar, terwijl de jaarlijkse kosten om de bomen te ontwortelen oplopen tot meer dan 59 miljoen. Sinds 2000 werden al meer dan 3 miljoen bomen ontworteld in Israël. Dat heeft ook een symbolische waarde: de nalatenschap van Palestina wordt uitgewist. De bomen zijn levende getuigen van de geschiedenis van het land. De meeste Palestijnse boomgaarden zijn ouder dan Israël zelf.
Onze partners en hun agro-ecologische werk
Bisan, een partner van Solidagro, werkt samen met jongeren die zicht engageren in de groeiende agro-ecologische beweging. Samen werken ze aan het recht op voedsel door in te zetten op een duurzaam voedsel- en landbouwsysteem, waarbij voedselsoevereiniteit centraal staat. De jongeren zijn onderdeel van een grotere sociale beweging die opkomt voor burgerrechten, onder meer voor het recht op voedsel via agro-ecologie. Bisan ondersteunt de jongeren samen met Palestinian Agroecological Forum (PAF) door trainingen te geven en netwerkactiviteiten te organiseren. Samen voerden ze al campagne om het belang van voedselsoevereiniteit in de Palestijnse context in kaart te brengen.
De jongeren zijn onderdeel van een grotere sociale beweging die opkomt voor burgerrechten, onder meer voor het recht op voedsel via agro-ecologie.
“Agro-ecologie, natuurlijke landbouw en natuurherstel zijn middelen voor politieke en sociale bevrijding”
- Saad Dagher (Oprichter Palestinian Agroecology Forum)
Het agro-ecologische netwerk PAF, ook partner van Solidagro, werkt rond sensibilisering en kennisuitwisseling over agro-ecologie en betrekt daarbij jongeren, gemeenschappen, boeren en boerinnen. Het netwerk geeft onder andere workshops en maakt educatieve pakketten rond agro-ecologie. Op die manier versterken ze de autonomie, het eigenaarschap en de gemeenschapsvorming van de deelnemers. Sinds 7 oktober ondervindt PAF toenemend geweld van de Israëlische bezetter. Ondanks dat agro-ecologische boeren en boerinnen algemeen beter om kunnen met de restricties door hun zelfvoorzienende aard, is de toegang tot hun land beperkt en worden landbouweigendommen vernield. Op dit moment is het oogstseizoen voor olijven, maar door het toenemende geweld kunnen boeren en boerinnen niet oogsten.
Kennis is macht
Een van de belangrijkste pijlers van de Palestijnse agro-ecologische beweging is het redden van eigen lokale zaden. Het geeft de boeren de vrijheid om hun eigen variëteiten te verbouwen zonder beïnvloed te worden door Israëlische bedrijven die de zaden of bijbehorende chemicaliën leveren. Zo verzetten ze zich tegen de Israëlische bezetting aan. Lina Isma’il, activist voor voedselsoevereiniteit en Community Programs Officer bij Dalia Association, verwoordt het als volgt: "Ik geloof dat de weg naar volledige soevereiniteit lang is; ze kunnen onze structuren vernietigen wanneer ze maar willen, dus we moeten voortbouwen op onze kennis en deze vergaren."
[2] Idem
Andere bronnen
