Ondanks de Israëlische bezetting groeit en bloeit er nog allerlei op de Westelijke Jordaanoever. Op zo’n 25 kilometer van Ramallah heeft de belezen agro-ecoloog Saad Dagher zijn stukje paradijs. Op een terrein van vijf hectare beheert hij een olijfboomgaard en verbouwt hij groenten en fruit. De oogst verkoopt hij op lokale markten, in een winkel en via sociale media. 

Saad studeerde landbouwwetenschappen in de voormalige Sovjet-Unie. Al als student kon hij zich niet vinden in wat hij niet de conventionele, maar de chemische landbouw noemt. Terug in Palestina zag Saad hoe een boer in de buurt zijn twee jonge kinderen verloor nadat die hun zelfgeoogste komkommers wilden kruiden met zout. Het ‘zout’ haalden ze uit een rondslingerend zakje pesticiden. De kinderen waren vergiftigd en haalden het niet. Hierna was Saad vastbesloten: hij zou laten zien dat voedsel produceren zonder chemicaliën mogelijk was. 

Jaarlijks komen honderden mensen uit binnen- en buitenland leren en meewerken op het veld van Saad. Zijn bedrijf The Humanistic Farm heeft een dubbele doelstelling: voedsel produceren én een voorbeeld zijn voor agro-ecologische landbouwers. We kunnen Saad gerust een pionier noemen voor de agro-ecologische beweging van Palestina. Hij was ook mede-oprichter van het Palestinian Agroecological Forum in 2018. Solidagro is partner van deze vrijwilligersorganisatie die agro-ecologie wil verspreiden.

© The Humanistic Farm

Boeren voor vrijheid

Naast boer is Saad de motor achter de agro-ecologische beweging in Palestina. Vrijheid en agro-ecologie zijn voor hem onlosmakelijk met elkaar verbonden: vrijheid is onafhankelijk in je eigen voedsel kunnen voorzien. “Je moet in staat zijn voedsel te produceren met wat voorhanden is. Heb je gif nodig om je gewas in leven te houden? Put je je grond uit en moet je meststoffen aankopen? Dan ben je afhankelijk van chemiefabrikanten. Boeren door samen te werken met de omgeving, in plaats van haar schade toe te brengen, dat noem ik boeren voor vrijheid.”

“Gelukkig kan niemand verbieden dat het regent. (...) Als we erin slagen een gezond voedselsysteem uit te bouwen op regenwater, dan zijn we vrij”

Ook onafhankelijkheid van de Israëlische bezetter speelt mee in Saads keuze voor agro-ecologie. “Al het water in Palestina wordt gecontroleerd door de bezetter. Wij krijgen toegang tot ongeveer 15% van de waterreserves. Om grondwater op te pompen is uitdrukkelijke toestemming nodig. Agro-ecologische landbouw heeft de helft minder water nodig dan chemische landbouw, voor dezelfde opbrengst. Stel je voor wat we allemaal kunnen doen met die andere helft!”

Voor Saad is water ‘het bloed van de aarde’: “Een gezond landschap heeft water nodig. Gelukkig kan niemand verbieden dat het regent. De laatste jaren zet ik in op Water Retention Landscapes (WRL), een model om landschappen aan te passen zodat er geen regenwater verloren gaat. Als we erin slagen een gezond voedselsysteem uit te bouwen op regenwater, dan zijn we vrij.”

Gestegen voedselprijzen

In Palestina steeg de prijs van een brood in een maand tijd met 35%. Saad: “Dat is te wijten aan de vreselijke oorlog in Oekraïne. Onze buur Egypte is ’s werelds grootste graanimporteur. Hoewel het geen bezet land is, heeft het, net als wij, geen autonomie.” 

Saad denkt aan een ecologische oplossing. “Wij zouden ons eigen graan moeten verbouwen, maar hebben onder andere problemen met everzwijnen. Daarom moeten we investeren in omheiningen om de dieren buiten te houden, maar ngo’s en overheden zijn vooral geïnteresseerd in innovatieve gewassen en technologie. Als je het mij vraagt is een hek bouwen in dit geval de beste technologie!”

“Onze buur Egypte is ’s werelds grootste graanimporteur. Hoewel het geen bezet land is, heeft het, net als wij, geen autonomie” 

Om zijn gewassen te beschermen, teelt Saad op verhoogde bedden. “Daardoor heb ik niet zo’n last van everzwijnen. Op mijn land zijn trouwens alle wezens welkom. Ik heb enkel een stuk afgesloten omdat mensen er planten kwamen weghalen.”

Op de foto’s lijkt de tuin van Saad de hemel op aarde. En zo vertelt hij er ook over: “Hier op het land staat een grote walnotenboom, waarin ik soms in een hangmat slaap. ’s Nachts lopen er dan everzwijnen onderdoor. Ik vertel hun dat ze mogen nemen wat ze nodig hebben, als ze maar zorg tonen voor de planten. Ik spreek met hen vanuit mijn hart. Ze hebben nog nooit grote schade aangericht op mijn land.”

© The Humanistic Farm

Met eigen ogen

“Een aantal jaar geleden maakte ik me nog grote zorgen om de toekomst van agro-ecologie in Palestina. Het voelde alsof niemand wilde luisteren, alsof de mensen dachten dat ik gek was”, vertelt Saad. “Vandaag kan ik met een gerust hart sterven. Het maakt me trots dat er nu zoveel interesse is, zowel hier als in het buitenland. Zelfs universiteiten willen samenwerken om agro-ecologie op te nemen in hun curriculum.”

“De reden waarom mensen beginnen te geloven in agro-ecologie, is omdat ze zien dat het werkt”

Waarom is de publieke opinie veranderd? “De reden waarom mensen beginnen te geloven in agro-ecologie, is omdat ze zien dat het werkt. Agro-ecologie heeft veel voordelen voor onze fysieke én mentale gezondheid, en voor de gezondheid van de aarde. We moeten de mensen deze voordelen met eigen ogen laten zien.” 

Herbekijk hier Saad aan het woord voor de campagne Iedereen Klimaatheld (oktober-november 2022):

Dit interview werd afgenomen door Rebekka Eschauzier van Solidagro en Voedsel Anders