Landbouw is een belangrijk onderdeel van het klimaatprobleem. Het genereert momenteel 19-29% van de totale uitstoot van broeikasgassen. Bovendien gaat een derde van het wereldwijd geproduceerde voedsel verloren of wordt het verspild (Worldbank, 2021) We vroegen minister Katthabi om agro-ecologie als volwaardig thema op de agenda te zetten, het te erkennen als vooraanstaande klimaatoplossing en om te pleiten voor meer klimaatfinanciering, specifiek voor kleinschalige agro-ecologische boeren en grassroot organisaties. Agro-ecologie wordt intussen wijdverbreid erkend als een adaptieve strategie om de stabiliteit en veerkracht van de voedselsystemen te versterken en als integrale oplossing voor de klimaat- en voedselcrisis. We lazen dan ook met veel belangstelling de slotteksten van dit jaar. 

Erkenning

Laten we beginnen bij het goede nieuws. Met het verderzetten van het Koronivia Joint Work on Agriculture werd op deze COP zowel de impact op als de impact van voedselproductie op het klimaat en de biodiversiteit erkend. Het was de eerste keer dat er een aparte onderhandelingsruimte was voor landbouw. Ook vonden we verschillende elementen van agro-ecologie opgenomen in de conclusies van COP27, zoals het onderstrepen van het voordeel van kleinschalige landbouw, een holistische visie op voedselsystemen en inclusie van inheemse bevolkingsgroepen en vrouwen. Die erkenning is belangrijk, maar het is nog maar een startpunt. Een startpunt waar de rijke landen maar moeilijk voorbij raken. 

Teleurstelling

Ondanks die positieve noot, is de algemene teneur in de agro-ecologische beweging teleurstelling. In de eerste plaats omdat het voorstel om te spreken van ‘duurzame voedselsystemen’ (voedzame en gezonde diëten, veerkrachtige voedingsketens, aandacht voor voedselverspilling, …) werd afgewezen. Ondanks uitgebreide bewijsvoering werd ook agro-ecologie als oplossing voor klimaatadaptatie niet weerhouden (IPES, 2022). In die zin heeft Zakia Katthabi de inhoud van onze open brief niet voldoende vertegenwoordigd, maar het moet gezegd dat aan zo’n klimaatakkoord vele stappen voorafgaan waarop wij als publiek moeilijk inzicht krijgen. Het bleek in ieder geval erg zwaar om tot het huidige akkoord te komen (VRT NWS, 2022). In haar publieke communicatie vermeldde Khattabi trouwens nergens agro-ecologie. Wereldwijd klinken teleurgestelde geluiden vanuit de agro-ecologische beweging. 

Agro-industriële lobby

Vanwege sterk lobbywerk uit de agro-industrie - het aantal vertegenwoordigers verdubbelde ten opzichte van vorig jaar - zal daarentegen meer worden ingezet op carbon farming, een handelssysteem waarbij kredieten voor CO2 kunnen worden verkocht en gekocht (IPES, 2022; Slow food, 2022). Het grootste probleem is dat CO2 terug vrijkomt in de atmosfeer wanneer de praktijken worden gestopt. Er is ook een risico dat de kopers van deze kredieten hun eigen emissies niet reduceren doordat ze makkelijk CO2 kredieten kunnen kopen (Appunn, 2022). De agenda op het landbouwpaviljoen (het was wel de eerste keer dat zo’n paviljoen er kwam, ook een stap vooruit!) werd gedomineerd door spelers van de agro-industrie geschoven werden blijven leunen op een landbouw van intensieve monocultuur en grote input van fossiele brandstoffen. De traditionele kennis van inheemse bevolkingsgroepen is essentieel om weerstand te bieden tegen klimaatverandering dankzij hun verscheidenheid aan duurzame praktijken (Slow food, 2022). Helaas werden zij in grote mate buiten de onderhandelingen gehouden. 

Loss and damage

Loss and damage was dé talk of the town op de voedseltop, waardoor de aandacht voor voedselsystemen verwaterde. Volgens het loss and damage-principe verdient het globale zuiden financiële ondersteuning vanuit de (rijkere) landen die de klimaatverandering veroorzaakt hebben en tot op de dag van vandaag versnellen. Er kwam een akkoord rond een nieuw klimaatfonds na klimaatrampen, wat noodzakelijk is, maar laten we onderstrepen dat dit gaat om symptoombestrijding en de klimaatverandering niet bij de bron aanpakt. Meer focus op loss and damage betekende tijdens de COP27 verminderende aandacht voor financiële steun aan kleinschalige landbouwers en diverse, veerkrachtige voedselsystemen die inzetten op de grondoorzaken van deze mondiale crisis (IPES-Food, 2022). 

Financiering

Ondanks het onderstrepen van het belang van kleine landbouwers in de slottekst van het Koronivia Joint Work on Agriculture, werd tijdens de COP weinig geld opzij gezet om hen ook effectief te ondersteunen (Oxfam, 2022). Na COP17 werd het Groene Klimaatfonds opgericht met de bedoeling aanpassing aan klimaatveranderingen te financieren (Europees parlement, 2011). Slechts 12% van dit budget gaat vandaag naar landbouwprojecten in het algemeen. Voorlopig hebben we er het raden naar hoeveel daarvan agro-ecologische landbouw is. Oxfam benadrukt het belang van België als pleitbezorger voor kleinschalige landbouwers en ook de Klimaatcoalitie blijft hameren op het belang van adequate financiering en verwijst naar de vraag van het Afrikaans continent om het budget hiervoor te verdubbelen.

“Kleinschalige landbouwers worden als eersten geraakt door klimaatverandering. Tussen de talrijk aanwezige lobbyisten uit de agro-industrie is het voor hen bijna onmogelijk hun stem te laten horen op COP27. De kleine landbouwer vraagt financiële hulp voor het overschakelen naar een adaptief, divers en veerkrachtig, agro-ecologisch voedselsysteem, maar wordt nauwelijks tegemoetgekomen. Laten wereldleiders Afrikaanse voedselproducenten over aan hun lot?” - Million Belay, panelexpert van IPES-Food en coördinator van Alliance for Food Sovereignty in Africa (bron)

Hoewel het recht op voedsel een essentieel thema is in onze globale samenleving, blijkt de toekomstvisie eenzijdig. Middelen voor alternatieven op het huidige systeem en een volwaardige stem voor de kleine voedselproducent blijven grotendeels uit. Toch groeit de beweging voor agro-ecologie en voedselsoevereiniteit. De vele ontmoetingen en het verzette werk in de marge van COP27 getuigt daarvan. Het recht op gezond voedsel voor iedereen verzekeren, biodiversiteit opnieuw de ruimte geven én de opwarming van de aarde beperken tot 1.5 graden. Het kan, maar dan moeten we durven kiezen voor een radicale, systemische aanpak. Door de uitdagingen te erkennen is stap één genomen. Helaas blijven we voorlopig ter plaatse trappelen. Solidagro zal zich blijvend inzetten om samen met burgers druk uit te oefenen op lokaal en globaal niveau. Jullie ook? 

Auteurs: Rebekka Eschauzier, Elisa Tondeleir, Joanne Den Toom en Charlotte Timmermans

_Bronnen:

_{Appunn, K. (2022, 23 maart). Carbon farming explained: the pros, the cons and the EU's plans. https://www.cleanenergywire.org/factsheets/carbon-farming-explained-pros-cons-and-eus-plans#:~:text=The%20biggest%20issue%20with%20carbon,or%20farming%20techniques%20are%20changed.} 

_{Carlile, C., Sherrington, R., & Healy, H. (2022, 18 november). Big Ag Delegates More Than Double at COP27. https://www.desmog.com/2022/11/18/big-agribusiness-delegates-double-cop27/} 

_{IPES-FOOD (2022, 11 november). Did COP27 deliver food system transformation? http://www.ipes-food.org/pages/COP27}

_{Slow food (2022, 20 november). Slow Food: COP27 ENDS, POLLUTING FOOD SYSTEMS REMAIN. https://www.slowfood.com/press-release/slow-food-cop27-ends-polluting-food-systems-remain}

_{UNFCCC (2022, 17 november). Draft decision -/CP.27 Joint work on implementation of climate action on agriculture and food security.}

_{Klimaatcoalitie (2022). Een historische stap voorwaarts maar ook veel ter plaatse trappelen. Perstekst Klimaatcoalitie over het eindbesluit van COP 27 | Klimaatcoalitie}

_{Oxfam België (2022, 20 November). Verlies- en schadefonds op COP27 een monumentale overwinning, mits goed gefinancierd: Oxfam. Verlies- en schadefonds op COP27 een monumentale overwinning, mits goed gefinancierd: Oxfam. | Oxfam België (oxfambelgie.be)}

_{UNFCCC (2022, 18 November). Joint work on implementation of climate action on agriculture and food security. https://unfccc.int/documents/624317}