Hoe gaat het in … Bolivia
19 mai 2020
We nemen jullie mee naar onze verschillende werkingsgebieden. Ook daar wordt niet ontsnapt aan Covid-19. Welke gevolgen zien zij van deze pandemie? Wat is hun grootste angst en waar vinden zij hoop? We praten met collega’s en partners en delen hier hun verhalen.
We hadden een gesprek met Jaap Op de Coul, die in Bolivia werkt als landenvertegenwoordiger van Solidagro. Hij vertelde ons over de impact van Covid-19 op de lokale bevolking, de strenge maatregelen, de moeilijke politieke situatie en de hoop voor de toekomst.
Covid-19 en Bolivia
“We beginnen het langzaamaan gewoon te worden. In het begin was het nogal zoeken, hoe het dagelijkse leven opnieuw moest ingericht worden, maar intussen hebben we onze draai een beetje gevonden”
Het hele land is in lockdown. Net als in België zijn de scholen gesloten en worden kinderen van thuis uit begeleid in de schooltaken door de ouders. Bovendien ligt het openbare leven bijna volledig stil. Bolivianen mogen slechts één ochtend per week boodschappen doen. Jongeren onder de 18 jaar en mensen boven de 65 jaar mogen hun huis helemaal niet uit. De quarantainemaatregelen zijn zeer strikt.
Op 18 mei 2020 zijn er over het hele land 4088 besmettingen geregistreerd. Volgens de officiële cijfers zijn 169 personen overleden. De actuele informatie is steeds hier te raadplegen.
Er is echter nog veel onduidelijkheid rond het exacte aantal besmettingen en overlijdens op dit moment. “Volgens de Universiteit in La Paz is het aantal officiële gevallen dat gecommuniceerd wordt momenteel, slechts zo’n 6,5% van het werkelijke aantal”, legt Jaap uit (bron: Situatie en prognose van de COVID-19 pandemie in Bolivia, Universiteit San Andres, Comité voor spoedgevallen, Faculteit geneeskunde, april 2020).
“Er wordt bijna niet getest, waardoor we ook geen realistisch beeld kunnen krijgen van het aantal besmettingen.”
De problematiek van het lage aantal tests dat uitgevoerd wordt zien we in verschillende Latijns-Amerikaanse landen terugkomen. Doordat er geen strategie is om besmette personen op te sporen, missen de regeringen de informatie die nodig is om de maatregelen af te bouwen en sociale en economische gevolgen van de pandemie te verzachten.
Die maatregelen versoepelen zal nodig worden, want Bolivia is economisch een zeer kwetsbaar land. Er is, zoals in vele andere Zuid-Amerikaanse landen, een grote informele economie in Bolivia. “In heel Zuid-Amerika is zo’n 50% van de bevolking afhankelijk van deze informele economie, zoals mensen die op straat verkopen”, zegt Jaap. “Het is dan ook de vraag hoe lang zo’n strenge quarantaine vol te houden is. Alle mensen die afhankelijk zijn van wat ze verkopen op straat en op de markt zitten nu allemaal thuis.”
Crisis in de stad en op het platteland
De meeste Bolivianen komen in aanmerking voor compensatiemaatregelen, maar deze zijn zeer beperkt. De mensen krijgen een eenmalig bedrag van 500 Bolivianos per persoon of per kind, dat is ongeveer €67. “Het is natuurlijk beter dan niets , maar daar kom je hier in Bolivia niet ver mee”, aldus Jaap. Het minimumloon in Bolivia is omgerekend €285 per maand.
Ook voor de boeren is deze situatie niet eenvoudig. Enerzijds kunnen kleine producenten hun producten niet verkopen en hebben ze geen inkomen, anderzijds kunnen mensen op het platteland ook niet aan de voedingsmiddelen geraken die ze niet zelf produceren. Daarbovenop heerst er op het platteland ook angst voor deze gezondheidscrisis.
“De partnerorganisaties van Solidagro zetten sterk in op het informeren van de mensen in rurale gebieden, maar op veel plaatsen blijft er een groot gebrek aan kennis over de symptomen en over wat men moet doen wanneer iemand besmet wordt. Daarnaast zijn mensen ook bezorgd of ze toegang kunnen krijgen tot medische zorg wanneer ze hier nood aan hebben.”
Dit gebrek aan kennisverspreiding omtrent Covid-19 en het hele zwakke gezondheidssysteem is een gevaar binnen verschillende Latijns-Amerikaanse landen. In Bolivia dreigt een tekort qua aantal bedden die nodig zullen zijn in de ziekenhuizen, zeker op de intensieve zorgen. Jaap verduidelijkt: “Er wordt verwacht dat wanneer we aan de piek komen, we zo’n 9000 bedden zullen nodig hebben die speciaal ingericht moeten worden voor Covid-19 patiënten. Die heeft Bolivia niet.” Bovendien is er in sommige ziekenhuizen wel een afdeling intensieve zorgen die ingericht is met het nodige materiaal, maar soms is er geen gekwalificeerd gezondheidspersoneel om op deze dienst te werken.
Bovendien is er in Bolivia eveneens een sociaal-politiek conflict aan de gang sinds de verkiezingen in 2019, die ongeldig werden verklaard. Er wordt gevreesd dat de tijdelijke regering en de oppositiepartijen niet meer zullen kijken naar wat het beste is voor het land en voor de gezondheid van de mensen, maar dat politieke interesses voorrang zullen krijgen op het publieke belang.
“Deze crisis wordt politiek uitgespeeld. Het is gevaarlijk als politieke belangen zwaarder wegen dan de gezondheid. We hopen dan ook dat dit niet verder zal escaleren. Ik wil er niet aan denken dat er naast de coronacrisis ook nog geweld uitbreekt.”
Onze partnerorganisaties
Het werk van Solidagro verder zetten verloopt moeilijk. De partnerorganisaties kunnen niet meer naar kantoor en niemand kan nog naar de werkgebieden die op een paar uur rijden van de stad liggen.
“Ons programma ligt grotendeels plat”, vertelt Jaap. “Zo goed en zo kwaad als het kan, hebben we wel contact en proberen we verder te komen met bepaalde zaken waarvoor je niet per se naar buiten moet. Maar als er geen activiteiten meer zijn, houdt het op een gegeven moment wel op.”
De partners van Solidagro in Bolivia werken sterk aan beleidsbeïnvloeding. Dit werd al sterk bemoeilijkt door de sociaal-politieke conflicten die eind 2019 plaatsvonden. Net toen het weer op gang was gekomen, was het plots weer allemaal stilgevallen door de corona-maatregelen.
“Een programma dat sterk gericht is op beleidsbeïnvloeding, zal altijd afhankelijk zijn van een aantal factoren die we niet zelf in de hand hebben. Maar een tegenslag als deze hadden we uiteraard niet verwacht.”
Movimiento Agroecologico Boliviano
Solidagro werkte in Bolivia het afgelopen jaar ook mee aan de opstart van de beweging ‘Movimiento Agroecologico Boliviano’ (MAB), de Boliviaanse agro-ecologische beweging. De MAB is een netwerk van verschillende organisaties, zoals ngo’s die werken rond agro-ecologie en klimaatverandering, producenten die agro-ecologisch werken en consumentenorganisaties.
Deze beweging is ontstaan naar aanleiding van de ramp in de Chiquitania, een regio in het laagland van Bolivia, toen in de zomer van 2019 een stuk land is afgebrand ter grootte van anderhalf keer België, nadat middelgrote boeren in sommige gebieden vrij spel kregen om stukken land af te branden om klaar te maken om in te zaaien. Dit heeft tot een gigantische milieuramp geleid. Bovendien is ook de lobby vanuit de agro-industrie naar de overheid toe heel groot en kregen ze heel wat gedaan qua import van chemische bestrijdingsmiddelen en genetisch gemanipuleerde zaden.
“Na de bosbrand in de Chiquitania en de grote lobby van de agro-industrie, hadden heel wat organisaties als tegenreactie: ‘we moeten onze krachten bundelen’.”
De lidorganisaties van de MAB, waaronder ook Solidagro, werkten aan een manifest waarin enkele speerpunten naar voor worden geschoven. Hierin wordt onder andere gevraagd om naast de wetgeving die er is ook middelen vrij te maken om agro-ecologie daadwerkelijk te kunnen nastreven. Ook wordt er gericht op meer sensibilisering naar consumenten toe over wat ze eten en of er al dan niet verboden chemische bestrijdingsmiddelen werden gebruikt. Tot slot wordt er gevraagd om de korte keten te stimuleren.
De maatregelen die worden geëist hebben tot doel om te komen tot antwoorden om de gevolgen van deze gezondheidscrisis te verlichten. Er wordt dus gericht op het vergemakkelijken van de lokale productie, ondanks alle strenge maatregelen. Daarom vraagt de MAB aan de overheid om te zorgen dat de lokale boeren met hun producten naar de stad kunnen gaan en dat daar de nodige voorzieningen worden getroffen, zodat deze boeren niet geïnfecteerd raken. Daarnaast zullen deze speerpunten in het manifest op lange termijn eveneens invloed hebben op de veerkracht van een agro-ecologische samenleving met voedselsoevereiniteit.
Het volledige manifest kan hier geraadpleegd worden.
Hoop en verbondenheid
Overal wordt gespeculeerd over hoe de ‘post-corona wereld’ er zal uitzien. Ook Jaap droomt even weg bij de mogelijke positieve uitkomsten van deze situatie.
“Net als in vele andere landen horen we dat er heel wat meer waardering is voor lokale voedselproductie. Plots zijn er allerlei export- en importkanalen afgesneden door deze crisis, wat zorgt voor een verhoogd besef van de mensen om lokale voeding te produceren, liefst ook nog gezond en op een agro-ecologische manier. We weten momenteel nog niet of dit ook na de crisis voor een blijvende verandering kan zorgen. Dat zou mooi zijn natuurlijk.”
Niet enkel de hogere waardering voor lokale voeding is positief: Jaap kan ook heel wat verder zien tegenwoordig. “Niet enkel in Bolivia, maar wereldwijd, komt er een besef dat de klimaatverandering wel degelijk aan de mens ligt. Nu de wereld even ‘stil staat’, zien we dat het gat in de ozonlaag kleiner wordt, dat de luchtvervuiling sterk afneemt, enzovoort.” Ook Cochabamba, waar Jaap woont, is een stad met zeer veel luchtvervuiling. Intussen is het ‘deken’ van smog dat normaal over de stad hangt bijna helemaal verdwenen, nu de luchtkwaliteit op enkele weken tijd met 80% is verbeterd. “Ik kan letterlijk verder kijken”, zegt Jaap. “Het is duidelijk dat problemen zoals deze ‘man-made’ zijn, dat de mens die heeft veroorzaakt en dat de mens die ook zelf kan oplossen. Ik heb hoop dat dit kan bijdragen aan sensibilisering.”
“Ondanks dat België en Bolivia ver van elkaar liggen, zorgt deze crisis voor heel wat gelijkaardige problemen. Dit zorgt misschien wel voor meer gevoel van eenheid onder de mensen wereldwijd. We ervaren dezelfde problemen en we moeten deze samen oplossen. Hierdoor komen we globaal gezien misschien wel een stukje dichter bij elkaar. Het kan misschien zorgen voor een nieuwe soort verbondenheid.”
Lees ook: Hoe gaat het in ... België (21/04)
Auteur: Nele Van Vaerenbergh, educatief medewerker Solidagro
