De Sahel, oorspronkelijk savanne, is een dunne overgangszone tussen de hete Saharawoestijn in het noorden en het vochtig tropisch gebied in het zuiden. Meer dan tachtig procent van de bevolking in deze regio leeft van een vorm van landbouw. Het herstel van die zone is dus van levensbelang. Thomas Sankara had het visionair idee om een grote groene muur aan te planten doorheen alle landen van de Sahelstreek, zo dient de volledige Sahel regio als buffer tegen de klimaatverandering. Hij begon in eigen land en sprak kleine gemeenschappen aan om bosjes aan te planten om de verwoestijning tegen te gaan. Met zijn 'Programme populaire de développement' (PPD) slaagde de voormalige president in het planten van 10 miljoen bomen.

Oorzaken van verwoestijning?

Verwoestijning wordt in de Sahel voornamelijk veroorzaakt door de mondiale klimaatverandering: minder regenval en kortere regenseizoenen, alsook niet-duurzame landbouwpraktijken die de bodem verarmen en de biodiversiteit vernietigen. Op korte termijn zorgden dergelijke landbouwpraktijken echter voor een zekere landbouwproductie voor de arme boerenbevolking.

Obstakels?

Wat staat de opbouw van zo’n grote groene muur vandaag in de weg en wat zijn de huidige obstakels voor een vredevol en duurzaam bestaan in de Sahel regio? De documentaire 'The Great Green Wall' probeert op die vragen een antwoord te bieden.

De documentaire neemt ons mee op een reis doorheen Senegal, Mali, Nigeria, Niger en Ethiopië met de Malinese-Franse muzikante en activiste Inna Modja. We komen te weten dat de Grote Groene Muur niet zo maar een groep bomen is, maar een mozaïek wil zijn van herstelde zones doorheen de Sahel. Onderweg ontmoet Inna Modja mensen die geconfronteerd worden met de directe gevolgen van verwoestijning en de daarmee gepaard gaande conflicten en politieke instabiliteit. Het gaat ondermeer over jonge meisjes op de vlucht voor Boko Haram, vluchtelingen die niet slaagden Europa te bereiken maar ook boerengemeenschappen die na hongersnoden hun land konden herstellen met duurzame en traditionele landbouwpraktijken.

Verder zoomt de documentaire in op de huidige politieke stand van zaken. Na Burkina Faso, was het Senegal die de fakkel overnam om van de Grote Groene Muur een realiteit te maken. Met weinig financiering, uitgeputte bodems, onbewoonde delen van de voorgestelde muur en geen wetenschappelijk onderzoek om de doeltreffendheid van de Groene Muur eens ze er zou staan te bewijzen, slaagde Senegal erin om de aanplanting van de muur op de agenda te brengen van de Afrikaanse Unie. In 2007 ondertekenden 11 landen 'the Great Green Wall for the Sahel and the Sahara Initiative'. Tussen 2007 en 2020 kon men dankzij dat initiatief 20 miljoen hectare land herstellen, meer dan 350 000 banen creëeren en 90 miljoen dollar generen voor het terugdringen van plattelandsarmoede. Daarnaast creëerde het ook banen in de landbouw en zorgde voor de opleiding van boer.inn.en in duurzame landbouw. Het is niet de bedoeling dat De Groene Muur een beschermd natuurgebied wordt, maar wel dat het op een verantwoorde, duurzame manier gebruikt wordt door de lokale (boeren)bevolking.

Knappe resultaten?

Dit zijn allemaal indrukwekkende cijfers! Echter om te slagen,moet het initiatief een oppervlakte van 150 miljoen hectare land herstellen en herbebossen. De geboekte vooruitgang stelt dus maar 15% van de einddoelstelling voor. Tot voor kort kon het initiatief enkel rekenen op beperkte financiële steun van de meest getroffen Afrikaanse landen en een aantal internationale organisaties. Dit jaar heeft een coalitie van internationale banken en overheden 14 miljard dollar vrijgemaakt, in de hoop het proces te versnellen.

Financiële middelen zullen de bestaande obstakels niet zomaar uit de wereld helpen. Het gebrekkig toezicht op en de opvolging van 'de Great Green Wall Goals', politieke instabiliteit en conflicten in en tussen de deelnemende staten staan het project in de weg. Bovendien wijst onderzoek uit dat heel wat bosbouwprojecten en hun projectleiders niet genoeg rekening houden met de noden en rechten van lokale gemeenschappen.

Welke soorten bomen, waar die geplant moeten worden, wie ze onderhoudt en welke voordelen ze kunnen hebben voor lokale boerenorganisaties zijn vragen die al te vaak genegeerd worden. De projectleiders focussen zich enkel op het planten van zaden, terwijl het eigenlijk gaat om het planten van een idee.

De muzikale documentaire

Inna Modja slaagt erin de stukken van dit heel complex verhaal aan mekaar te plakken met haar muziek en haar stem. Ze verwerkt de gesprekken en ontmoetingen met zij die het meest getroffen worden, om ons een zo duidelijk mogelijk beeld te geven van de realiteit van West-Afrikanen. Muziek staat heel centraal in deze documentaire, wat niet betekent dat de boodschap verloren gaat, in tegendeel, het versterkt de stem van zij die te weinig aan het woord komen.

Bekijk de documentaire op Food.Film.Fest 2022

Solidagro in de Sahel

Solidagro is als ngo uit Sint-Niklaas, actief in Mali, Burkina Faso en Senegal, waar we samenwerken met lokale organisaties. Zij kennen de lokale problematiek van klimaatverandering, verwoestijning en migratie heel goed en kunnen op die manier de plannen van boer.inn.enorganisaties ondersteunen.

We zetten in op agro-ecologische landbouw  via onder andere waterbesparende, milieuherstellende traditionele technieken, zonder gebruik van chemische pesticiden, het combineren van (fruit)bomen met landbouw, enz. Agro-ecologie beschermt en herstelt het milieu en voorziet in gezonde voeding voor de lokale bevolking.

Wil je Solidagro graag mee ondersteunen om verwoestijning tegen te gaan? Aarzel niet om met ons in contact te komen of ons financieel te steunen via het rekeningnummer BE19 0012 1876 7412 (BIC GEBABEBB).

Auteurs: Fairouz Gazdallah (beleidsmedewerker) en Lien Verstraete (medewerker programmabeheer West-Afrika)

Foto: agro-ecologie in Burkina Faso, bij Solidagro's partner APAD