Bolivia presenteert twee verschillende voorstellen aan de voedseltop
10 sept. 2021
Op 14 en 15 juli 2021 sloot de regering van de Plurinationale Staat Bolivia de fase van dialogen af, met het oog op de VN-voedseltop die in september in New York (VS) wordt gehouden. Er namen meer dan 200 vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties, inheemse volkeren, academici, onderzoekers en autoriteiten deel. In het regeringsvoorstel wordt de fundamentele rol van het voedselproductiesysteem op basis van traditionele landbouw in relatie tot de agro-industrie benadrukt.
Anderzijds hebben in diezelfde maand, gedurende een periode van twee weken, een duizendtal vertegenwoordigers van verenigingen, organisaties van kleine en middelgrote producenten, niet-gouvernementele instellingen, kerkelijke organisaties, burgercollectieven, de academische wereld, de gastronomiesector en consumenten, bijeengeroepen door de Boliviaanse Agro-ecologische Beweging (MAB), 14 sectorale en territoriale dialogen over voedselsystemen gevoerd. Dit resulteerde in een nationale 'agenda voor de agro-ecologische overgang van voedselsystemen', een document dat vorige maand aan het Boliviaanse ministerie van Buitenlandse Zaken werd gepresenteerd.
Wat zijn voedselsystemen? Een voedselsysteem bestaat uit alle elementen zoals het milieu, de bevolking, natuurlijke hulpbronnen en processen, instellingen, infrastructuur en activiteiten in verband met de productie, verwerking, distributie, bereiding en consumptie van voedsel, alsmede de effecten van deze activiteiten op het gebied van voeding en gezondheid, sociaaleconomische groei, kansengelijkheid en ecologische duurzaamheid. |
Uiteenlopende visies
Beide voorstellen zijn gebaseerd op de vijf actiepaden van de voedseltop:
- Toegang tot veilig en voedzaam voedsel voor iedereen;
- overschakeling op duurzame consumptiepatronen;
- stimulering van natuurvriendelijke productie;
- rechtvaardige bestaansmiddelen en
- opbouwen van veerkracht.
Maar er zijn wel duidelijke verschillen tussen de twee processen en de aard van de voorstellen.
Ten eerste is het regeringsvoorstel uitgewerkt door het Boliviaanse ministerie van Buitenlandse Zaken, verder hier benoemd als 'het landenstandpunt', en is 'de agenda voor de agro-ecologische overgang van voedselsystemen' (kortweg: 'de agenda') opgesteld door het maatschappelijk middenveld.
Een voedselsysteem benaderen vanuit het perspectief van voedselzekerheid - zoals het landenstandpunt - of vanuit voedselsoevereiniteit - zoals de agenda - is niet hetzelfde. Daarom is het tweede verschil dat de agenda van het maatschappelijk middenveld wordt geleid door voedselsoevereiniteit en de systeembenadering omvat, van onderling afhankelijke relaties, van een complexiteit. Dit terwijl het landenstandpunt zich richt op tegenstellingen tussen de traditionele boer.in en de agro-industrie, die volgens hun standpunt wel naast elkaar kunnen bestaan.
Voedselzekerheid? In 1996 definieerde de Wereldvoedselconferentie voedselzekerheid als de toestand waarin elke persoon op elk moment economisch, sociaal en fysiek toegang heeft tot voldoende, veilig en voedzaam voedsel om aan zijn dieetbehoeftes en voedselvoorkeur te voldoen, en om actief en gezond te kunnen leven. |
Voedselsoevereiniteit? Het recht van ieder land en zijn burgers op duurzame strategieën voor de productie, distributie en consumptie van voedsel, die het recht op een gezond en voedzaam leven voor de gehele bevolking waarborgen. |
In het landenstandpunt worden twee hoofdstromen binnen de voedselsystemen onderscheiden: enerzijds het voedselproductiesysteem op basis van traditionele landbouw, bestaande uit productie- en distributiesystemen onder leiding van kleine boeren en inheemse bevolkingsgroepen opgebouwd rond familie- en dorpslandbouw; en anderzijds het voedselsysteem op basis van agro-industrie.
In het voorstel, de agenda, van het maatschappelijk middenveld onder leiding van MAB zijn agro-industriële voedselsystemen echter niet verenigbaar noch complementair met agro-ecologische voedselsystemen en daarom veroordelen zij ten stelligste het naast elkaar bestaan van beide systemen.
Agro-industriële systemen worden gekenmerkt door gepatenteerde technologische pakketten (zware machines, genetisch gemodificeerde zaden, agrochemicaliën, enz.); de uitbreiding van land voor monoculturen ten koste van bossen, kwetsbare ecosystemen en inheemse gebieden; door grootschalige verwerking en handel voornamelijk voor de export; en, in tegenstelling tot agro-ecologie, door hoge staats- en institutionele steun in de vorm van subsidies, ondanks het feit dat het een productiesysteem is dat roofbouw pleegt op het milieu en het leven. |
'In de huidige geglobaliseerde wereld krijgen agro-ecologische voedselsystemen, die een aanvulling vormen op andere duurzame systemen, zoals inheemse en boerensystemen, weinig institutionele steun en worden ze gemarginaliseerd door beleid en regelgeving', zegt María Julia Jiménez, lid van de MAB-coördinatie. 'De agenda (van het maatschappelijk middenveld) eist dat voedselsoevereiniteit en agro-ecologie tot de centrale assen van de voedseltop worden gerekend, terwijl het landenstandpunt eist dat de voedseltop een leidende rol voorziet voor voedselsysteem op basis van traditionele landbouw', voegt Jiménez toe.
Voor María Julia wijst de agenda op kwesties die dringend moeten worden aangepakt: zoals de uitbreiding van de landbouwgrenzen, grootschalige productie voor de export, bosbranden, de productie van biodiesel, de toe-eigening van gemeenschapsgronden, de uitbuiting van inheemse volkeren en de privatisering en octrooien van zaden. Ook stelt de agenda voor om meer aandacht te besteden aan de kwetsbaarheid van vrouwen in de voedselsystemen, de overbelasting van vrouwen door allerlei huiselijke taken en de selectie, aankoop, bewaring en bereiding van voedsel. Een betere taakverdeling tussen mannen en vrouwen is dus nodig.
Het landenstandpunt concentreert zich op de productieve sector, bijvoorbeeld op strategieën om diversificatie te bevorderen, het versterken van de praktijken en kennis van producenten, terwijl de consumentensector een meer passieve rol speelt.
Jiménez betoogt dat de MAB-agenda probeert af te stappen van de beperkte visie die alleen productie centraal stelt in voedselsystemen. 'Het omvat meer sectoren, zoals consumenten, stadslandbouw, tussenhandelaars en hun organisaties en onderlinge relaties.'
Lokaal geproduceerd voedsel
De MAB maakt zich enerzijds sterk voor het voedsel dat in Bolivia wordt geproduceerd, voor lokale consumptie of export, gezond en cultureel geschikt. Anderzijds pleit het voor de beperking en vervanging van geïmporteerde en gesmokkelde voedingsmiddelen die in Bolivia op de markt worden gebracht. Want zolang de invoer van voedsel niet wordt gecontroleerd, belemmert dit de lokale voedselproductie!
Artikel 407 van de Boliviaanse grondwet luidt als volgt: 'De doelstellingen van het integrale plattelandsontwikkelingsbeleid van de staat zijn het garanderen van voedselsoevereiniteit en -zekerheid, waarbij voorrang wordt gegeven aan de productie en consumptie van voedsel van agrarische oorsprong dat op Boliviaans grondgebied is geproduceerd'.
Ondanks het bestaan van deze wetgeving, is de praktijk anders. In de afgelopen tien jaar is de invoer van traditionele voedingsmiddelen met 54% gestegen, dit volgens gegevens van het Nationaal Instituut voor de Statistiek die door het Boliviaanse Instituut voor Buitenlandse Handel (IBCE) zijn verwerkt. Momenteel dekt de productie van verse levensmiddelen slechts ongeveer 62% van de vraag op de binnenlandse markt, terwijl de resterende 38% wordt gedekt door invoer, volgens een studie van Velarde en Wanderley. (Bijdrage van inheemse familielandbouw aan de voedselproductie en -consumptie in Bolivia, Carola Tito Velarde en Fernanda Wanderley, uitgegeven door CIPCA, 2021 )
Het landenstandpunt van de regering erkent ook de noodzaak om lokale voedingsmiddelen op te nemen in openbare aanbestedingsprogramma's zoals schoolontbijten, subsidies, enz. 'Wij Bolivianen consumeren liever andere producten, we zouden onze eigen producten moeten consumeren (...) we kunnen onze eigen producenten niet in de weg staan', zegt Álvaro Mollinedo, Vice-minister van Landbouwontwikkeling.
Het landenvoorstel acht het dan ook noodzakelijk om gezonde eetgewoonten bij de Boliviaanse bevolking te bevorderen. Zij tracht dit doel te bereiken door de invoer van sterk verwerkte levensmiddelen te ontmoedigen en gezonde eetgewoonten actief te bevorderen via voedingseducatie op jonge leeftijd.
Een eerlijke prijs voor een gezond product
'In de praktijk verkopen kleine boeren hun producten vaak voor een prijs, die onder de werkelijke kostprijs ligt.' Fernando Canedo, voorzitter van de MAB verzekert dat voedselsystemen rechtvaardig, inclusief, duurzaam en eerlijk moeten zijn.
De agenda streeft verder naar betere bevoorradingsstrategieën voor de steden met articulatie van agro-ecologische producenten en bewuste consumenten.
'De COVID-pandemie heeft ons laten zien hoe lokale kleinschalige markten een belangrijke rol zijn gaan spelen in de steden, waarbij het agro-ecologisch systeem in praktijk wordt gebracht, dat het de korte circuits zijn die ons kunnen voeden en niet per se de grote supermarktketens", aldus María Julia Jiménez.
Ook het landenstandpunt benadrukt het belang om de relatie tussen de prijs van voedsel en de wijze waarop het wordt geproduceerd in aanmerking te nemen.
'Agro-industriële voedselsystemen houden in hun eindprijs geen rekening met de schade die hun productiewijze aan milieu en gezondheid toebrengt, door de standaardisering van levensmiddelen met een laag voedingsgehalte. Anderzijds krijgen duurzame producten geen billijke vergoeding die rekening houdt met hun hogere voedingswaarde.
De bevolking speelt als consument een fundamentele rol in voedselsystemen. Wanneer zij naar de markt gaat om haar voedselproducten te kopen, heeft ze de verantwoordelijkheid om geen gesmokkelde producten te kopen, maar lokale producten en om daarvoor een eerlijke prijs te betalen. Aan de andere kant 'met name economisch welgestelde bevolkingsgroepen kennen gezonde eetgewoonten, terwijl de armsten sterk verwerkt voedsel consumeren met een hoog caloriegehalte of lijden aan ondervoeding'; aldus een aandachtspunt uit het landenstandpunt.
Bodemaantasting
De lokale voedselproductie loopt echter gevaar omdat bijna 50% van de Boliviaanse bodem zich in een verwoestijningsproces bevindt, aldus Fernando Canedo. Volgens de FAO is in Bolivia tussen de 35% en 50% van de landbouwgrond aangetast, en leeft en produceert meer dan 60% van de bevolking in dit aangetaste milieu, waaruit blijkt hoe kwetsbaar de Boliviaanse bevolking is voor voedselonzekerheid.
'Over welk soort voedselsoevereiniteit en -zekerheid hebben we het als we de productieve basis, de bodem, niet meer hebben (...) Daarom bevorderen we agro-ecologische voedselsystemen, geen monocultuur, omdat die de bodem uitput en vernietigt en we zien hoe jaarlijks een enorme hoeveelheid bos wordt verbrand om monocultuur te kweken. Bolivia behoort niet alleen toe aan de zakenlieden van Santa Cruz of aan de grote transnationale ondernemingen in het oosten!', reclameert Canedo. 'Een gezonde bodem zal ons gezond voedsel geven, en gezond voedsel zal ons een betere gezondheid voor de mensen geven,' besluit hij.
In deze lijn voorziet de agenda in de oprichting van een waarnemingscentrum van diverse belanghebbenden uit het maatschappelijk middenveld als een onafhankelijk orgaan dat toeziet op de naleving van het voedselbeleid en de voedselstrategieën. Dit orgaan brengt een netwerk van actoren, laboratoria, onderzoekscentra en universiteiten samen, om toezicht te houden op de verontreiniging van water, lucht, zaaigoed, bodem en van voedingsmiddelen.
Solidagro ondersteunde de oprichting van de MAB en de organisatie van de departementale voedseltop in Cochabamba en de nationale voedseltop in La Paz.
Auteur: NGO-netwerk UNITAS, Bolivia / vertaald en samengevat door Solidagro
